All Policies

THE RESERVE BANK - INTEGRATED OMBUDSMAN SCHEME, 2021

A Scheme for resolving customer grievances in relation to services provided by entities regulated by Reserve Bank of India in an expeditious and cost-effective manner under Section 35A of the Banking Regulation Act, 1949 (10 of 1949), Section 45L of the Reserve Bank of India Act, 1934 (2 of 1934) and Section 18 of the Payment and Settlement Systems Act, 2007 (51 of 2007).

CHAPTER I

PRELIMINARY

1. Short Title, Commencement, Extent and Application

  1.  This Scheme may be called the Reserve Bank – Integrated Ombudsman Scheme, 2021.
  2.  It shall come into force on such date as the Reserve Bank may specify.
  3.  It shall extend to the whole of India.
  4. The Scheme shall apply to the services provided by a Regulated Entity in India to its customers under the provisions of the Reserve Bank of India Act, 1934, the Banking Regulation Act, 1949, and the Payment and Settlement Systems Act, 2007.

2. Suspension of the Scheme

  1.  The Reserve Bank, if it is satisfied that it is expedient so to do, may by order suspend for such period as may be specified in the order, the operation of all or any of the clauses of the Scheme, either generally or in relation to any specified Regulated Entity.
  2.  The Reserve Bank may, by order, extend from time to time, the period of any suspension ordered as aforesaid by such period, as it may deem fit.

3. Definitions

  1.  In the Scheme, unless the context otherwise requires:
    1. “Appellate Authority” means the Executive Director in-Charge of the Department of the Reserve Bank administering the Scheme;
    2. “Appellate Authority Secretariat” means the Department in the Reserve Bank which is administering the Scheme;
    3. “Authorised Representative” means a person, other than an advocate, duly appointed and authorised in writing to represent the complainant in the proceedings before the Ombudsman;
    4. “Award” means an award passed by the Ombudsman in accordance with the Scheme;
    5. “bank” means a ‘banking company’, a ‘corresponding new bank’, a ‘Regional Rural Bank’, ‘State Bank of India’ as defined in the Banking Regulation Act, 1949, a ‘co-operative bank’ as defined in Section 56 (c) of the Banking Regulation Act, 1949 to the extent not excluded under the Scheme, but does not include a bank in resolution or winding up or under directions or any other bank as specified by the Reserve Bank;
    6. “Complaint” means a representation in writing or through other modes alleging deficiency in service on the part of a Regulated Entity, and seeking relief under the Scheme;
    7. “Deficiency in service” means a shortcoming or an inadequacy in any financial service, which the Regulated Entity is required to provide statutorily or otherwise, which may or may not result in financial loss or damage to the customer;
    8. “Deputy Ombudsman” means any person appointed by the Reserve Bank as such under the Scheme;
    9. “Non-Banking Financial Company” (NBFC) means an NBFC as defined in Section 45-I (f) of the Reserve Bank of India Act, 1934 and registered with the Reserve Bank, to the extent not excluded under the Scheme, but does not include a Core Investment Company (CIC), an Infrastructure Debt Fund-Non- Banking Financial Company (IDF-NBFC), a Non-Banking Financial Company – Infrastructure Finance Company (NBFC-IFC), a company in resolution or winding up/liquidation, or any other NBFC specified by the Reserve Bank; Explanation: The terms CIC and IDF-NBFC shall have the same meaning assigned to them under the RBI Directions.
    10. “Regulated Entity” means a bank or a Non-Banking Financial Company or a System Participant as defined in the Scheme, or any other entity as may be specified by the Reserve Bank from time to time; to the extent not excluded under the Scheme;
    11. “Settlement” means an agreement reached by the parties to the complaint by facilitation or conciliation or mediation, as per the provisions of this Scheme;
    12. “System Participant” means a person other than the Reserve Bank and a System Provider, participating in a payment system as defined in the Payment and Settlement Systems Act, 2007;
    13. “System Provider” means and includes a person who operates an authorised payment system as defined in Section 2 of the Payment and Settlement Systems Act, 2007;
    14. “The Reserve Bank” means Reserve Bank of India constituted under Section 3 of the Reserve Bank of India Act, 1934.
  2.  Words and expressions used and not defined in the Scheme, but defined in the Reserve Bank of India Act, 1934, or in the Banking Regulation Act, 1949, or in the Payment and Settlement Systems Act, 2007 or in the Regulations or guidelines or Directions issued by the Reserve Bank in exercise of its powers conferred by the Acts referred to herein above, shall have the meanings respectively assigned to them.

CHAPTER II

OFFICES UNDER THE RESERVE BANK - INTEGRATED OMBUDSMAN SCHEME, 2021

4. Appointment and Tenure of Ombudsman and Deputy Ombudsman

  1. (1) The Reserve Bank may appoint one or more of its officers as Ombudsman and Deputy Ombudsman, to carry out the functions entrusted to them under the Scheme.
  2.  The appointment of Ombudsman or the Deputy Ombudsman, as the case may be, shall be made for a period not exceeding three years at a time.

5. Location of the Office of the Ombudsman

  1.  The offices of the Ombudsman shall be at such places as may be specified by the Reserve Bank.
  2.  In order to expedite disposal of the complaints, the Ombudsman may hold sittings at such places and in such manner as may be considered necessary and proper in respect of a complaint.

6. Establishment of a Centralised Receipt and Processing Centre

  1. The Reserve Bank shall establish the Centralised Receipt and Processing Centre at any place as may be decided by it to receive the complaints filed under the Scheme and process them.
  2.  The complaints under the Scheme made online shall be registered on the portal (https://cms.rbi.org.in). Complaints in electronic mode (E-mail) and physical form, including postal and hand-delivered complaints, shall be addressed and sent to the place where the Centralised Receipt and Processing Centre of the Reserve Bank is established, for scrutiny and initial processing.
    Provided that the complaints that are received directly in any of the offices of the Reserve Bank shall be forwarded to the Centralised Receipt and Processing Centre for further action

7.Staffing of the Offices of Ombudsman and Centralised Receipt and Processing Centre

  1. The Reserve Bank shall ensure that the offices of the Ombudsman and the Centralised Receipt and Processing Centre are adequately staffed and shall bear the cost thereof.

CHAPTER III

POWERS AND FUNCTIONS OF THE OMBUDSMAN

8. Powers and Functions

  1.  The Ombudsman/Deputy Ombudsman shall consider the complaints of customers of Regulated Entities relating to deficiency in service.
  2.  There is no limit on the amount in a dispute that can be brought before the Ombudsman for which the Ombudsman can pass an Award. However, for any consequential loss suffered by the complainant, the Ombudsman shall have the power to provide a compensation up to Rupees 20 lakh, in addition to, up to Rupees One lakh for the loss of the complainant’s time, expenses incurred and for harassment/mental anguish suffered by the complainant.
  3.  While the Ombudsman shall have the power to address and close all complaints, the Deputy Ombudsman shall have the power to close those complaints falling under clause 10 of the Scheme and complaints settled through facilitation as stated under clause 14 of the Scheme.
  4.  The Ombudsman shall send to the Deputy Governor, Reserve Bank of India, a report, as on March 31st every year, containing a general review of the activities of the office during the preceding financial year, and shall furnish such other information as the Reserve Bank may direct.
  5.  The Reserve Bank may, if it considers necessary in the public interest to do so, publish the report and the information received from the Ombudsman in such consolidated form or otherwise, as it may deem fit.

CHAPTER IV

PROCEDURE FOR REDRESSAL OF GRIEVANCE UNDER THE SCHEME

9. Grounds of Complaint

  1. Any customer aggrieved by an act or omission of a Regulated Entity resulting in deficiency in service may file a complaint under the Scheme personally or through an authorised representative as defined under clause 3(1)(c).

10. Grounds for non-maintainability of a Complaint

  1. No complaint for deficiency in service shall lie under the Scheme in matters involving:
    1. commercial judgment/commercial decision of a Regulated Entity;
    2. a dispute between a vendor and a Regulated Entity relating to an outsourcing contract;
    3. a grievance not addressed to the Ombudsman directly;
    4. general grievances against Management or Executives of a Regulated Entity;
    5. a dispute in which action is initiated by a Regulated Entity in compliance with the orders of a statutory or law enforcing authority;
    6. a service not within the regulatory purview of the Reserve Bank;
    7. a dispute between Regulated Entities; and
    8. a dispute involving the employee-employer relationship of a Regulated Entity.
  2. A complaint under the Scheme shall not lie unless:
    1. the complainant had, before making a complaint under the Scheme, made a written complaint to the Regulated Entity concerned and –
      1. the complaint was rejected wholly or partly by the Regulated Entity, and the complainant is not satisfied with the reply; or the complainant had not received any reply within 30 days after the Regulated Entity received the complaint; and
      2. the complaint is made to the Ombudsman within one year after the complainant has received the reply from the Regulated Entity to the complaint or, where no reply is received, within one year and 30 days from the date of the complaint.
    2. the complaint is not in respect of the same cause of action which is already-
      1. pending before an Ombudsman or settled or dealt with on merits, by an Ombudsman, whether or not received from the same complainant or along with one or more complainants, or one or more of the parties concerned;
      2. pending before any Court, Tribunal or Arbitrator or any other Forum or Authority; or, settled or dealt with on merits, by any Court, Tribunal or Arbitrator or any other Forum or Authority, whether or not received from the same complainant or along with one or more of the complainants/parties concerned;
    3. the complaint is not abusive or frivolous or vexatious in nature;
    4. the complaint to the Regulated Entity was made before the expiry of the period of limitation prescribed under the Limitation Act, 1963, for such claims;
    5. the complainant provides complete information as specified in clause 11 of the Scheme;
    6. the complaint is lodged by the complainant personally or through an authorised representative other than an advocate unless the advocate is the aggrieved person

      Explanation 1: For the purposes of sub-clause (2)(a), ‘written complaint’ shall include complaints made through other modes where proof of having made a complaint can be produced by the complainant.

      Explanation 2: For the purposes of sub-clause (2)(b)(ii), a complaint in respect of the same cause of action does not include criminal proceedings pending or decided before a Court or Tribunal or any police investigation initiated in a criminal offence.

11. Procedure for Filing a Complaint

  1. The complaint may be lodged online through the portal designed for the purpose ( https://cms.rbi.org.in).
  2.  The complaint may also be submitted through electronic or physical mode to the Centralised Receipt and Processing Centre as notified by the Reserve Bank. The complaint, if submitted in physical form, shall be duly signed by the complainant or by the authorised representative. The complaint shall be submitted in electronic or physical mode in such format and containing such information as may be specified by Reserve Bank.

12. Initial Scrutiny of Complaints

  1.  Complaints which are in the nature of offering suggestions or seeking guidance or explanation shall not be treated as valid complaints under the Scheme and shall be closed accordingly with a suitable communication to the complainant.
  2.  Complaints which are non-maintainable under clause 10 shall be separated to issue a suitable communication to the complainant.
  3.  The remaining complaints shall be assigned to the offices of the Ombudsman for further examination under intimation to the complainant. A copy of the complaint shall also be forwarded to the Regulated Entity against whom the complaint is filed with a direction to submit its written version.

13. Power to Call for Information

  1. The Ombudsman may, for the purpose of carrying out duties under this Scheme, require the Regulated Entity against whom the complaint has been made or any other Regulated Entity which is a party to the dispute to provide any information or furnish certified copies of any document relating to the complaint which are or is alleged to be in its possession.
    Provided that in the event of failure of a Regulated Entity to comply with the requisition without sufficient cause, the Ombudsman may draw an inference that the Regulated Entity has no information to furnish.
  2.  The Ombudsman shall maintain confidentiality of the information or the documents coming to its knowledge or possession in the course of discharging duties and shall not disclose such information or documents to any person except as otherwise required by law, or with the consent of the person furnishing such information or documents.
    Provided that nothing in this sub-clause shall prevent the Ombudsman from disclosing information or documents furnished by the parties to the proceedings to each other, to the extent considered necessary to comply with the principles of natural justice and fair play:
    Provided further that provisions of this sub-clause shall not apply in relation to the disclosure made or information furnished by the Ombudsman to the Reserve Bank or filing thereof before any Court, Forum or Authority.

14. Resolution of Complaints

  1. The Ombudsman/Deputy Ombudsman shall endeavour to promote settlement of a complaint by agreement between the complainant and the Regulated Entity through facilitation or conciliation or mediation.
  2.  The proceedings before the Ombudsman shall be summary in nature and shall not be bound by any rules of evidence. The Ombudsman may examine either party to the complaint and record their statement.
  3.  The Regulated Entity shall, on receipt of the complaint, file its written version in reply to the averments in the complaint enclosing therewith copies of the documents relied upon, within 15 days before the Ombudsman for resolution. Provided that the Ombudsman may, at the request of the Regulated Entity in writing to the satisfaction of the Ombudsman, grant such further time as may be deemed fit to file its written version and documents.
  4.  In case the Regulated Entity omits or fails to file its written version and documents within the time as provided in terms of sub-clause (3), the Ombudsman may proceed ex-parte based on the evidence available on record and pass appropriate Order or issue an Award. There shall be no right of appeal to the Regulated Entity in respect of the Award issued on account of non-response or non-furnishing of information sought within the stipulated time.
  5.  The Ombudsman/Deputy Ombudsman shall ensure that the written version or reply or documents filed by one party, to the extent relevant and pertaining to the complaint, are furnished to other party and follow such procedure and provide additional time as may be considered appropriate.
  6.  In case the complaint is not resolved through facilitation, such action as may be considered appropriate, including a meeting of the complainant with the officials of Regulated Entity, for resolution of the complaint by conciliation or mediation may be initiated.
  7.  The parties to the complaint shall cooperate in good faith with the Ombudsman/Deputy Ombudsman, as the case may be, in resolution of the dispute and comply with the direction for production of any evidence and other related documents within the stipulated time.
  8.  If any amicable settlement of the complaint is arrived at between the parties, the same shall be recorded and signed by both the parties and thereafter, the fact of settlement may be recorded, annexing thereto the terms of settlement, directing the parties to comply with the terms within the stipulated time.
  9.  The complaint would be deemed to be resolved when:
    (a) it has been settled by the Regulated Entity with the complainant upon the intervention of the Ombudsman; or
    (b) the complainant has agreed in writing or otherwise (which may be recorded) that the manner and the extent of resolution of the grievance is satisfactory; or
    (c) the complainant has withdrawn the complaint voluntarily.

15. Award by the Ombudsman

  1.  Unless the complaint is rejected under clause 16, the Ombudsman shall pass an Award in the event of:
    1. non-furnishing of documents/information as enumerated in clause 14(4); or
    2. the matter not getting resolved under clause 14(9) based on records placed, and after affording a reasonable opportunity of being heard to both the parties.
  2.  The Ombudsman shall also take into account, in addition, the principles of banking law and practice, directions, instructions and guidelines issued by the Reserve Bank from time to time and such other factors as may be relevant, before passing a reasoned Award.
  3.  The Award shall contain, inter alia, the direction, if any, to the Regulated Entity for specific performance of its obligations and in addition to or otherwise, the amount, if any, to be paid by the Regulated Entity to the complainant by way of compensation for any loss suffered by the complainant.
  4.  Notwithstanding anything contained in sub-clause (3), the Ombudsman shall not have the power to pass an Award directing payment by way of compensation, an amount which is more than the consequential loss suffered by the complainant or Rupees 20 lakh whichever is lower. The compensation that can be awarded by the Ombudsman shall be exclusive of the amount involved in the dispute.
  5.  The Ombudsman may also award a compensation not exceeding Rupees one lakh to the complainant, taking into account the loss of the complainant’s time, expenses incurred, harassment and mental anguish suffered by the complainant.
  6.  A copy of the Award shall be sent to the complainant and the Regulated Entity.
  7.  The Award passed under sub-clause (1) shall lapse and be of no effect unless the complainant furnishes a letter of acceptance of the Award in full and final settlement of the claim to the Regulated Entity concerned, within a period of 30 days from the date of receipt of the copy of the Award. Provided that no such acceptance may be furnished by the complainant if he has filed an appeal under sub-clause (3) of clause 17.
  8.  The Regulated Entity shall comply with the Award and intimate compliance to the Ombudsman within 30 days from the date of receipt of the letter of acceptance from the complainant, unless it has preferred an appeal under sub-clause (2) of clause 17

16. Rejection of a Complaint

  1. (1) The Deputy Ombudsman or the Ombudsman may reject a complaint at any stage if it appears that the complaint made:
    1. is non-maintainable under clause 10; or
    2. is in the nature of offering suggestions or seeking guidance or explanation
  2.  The Ombudsman may reject a complaint at any stage if:
    1. in his opinion there is no deficiency in service; or
    2. the compensation sought for the consequential loss is beyond the power of the Ombudsman to award the compensation as indicated in clause 8 (2); or
    3. the complaint is not pursued by the complainant with reasonable diligence; or
    4. the complaint is without any sufficient cause; or
    5. the complaint requires consideration of elaborate documentary and oral evidence and the proceedings before the Ombudsman are not appropriate for adjudication of such complaint; or
    6. in the opinion of the Ombudsman there is no financial loss or damage, or inconvenience caused to the complainant.

17. Appeal before the Appellate Authority

  1. (1) There shall not be any right of appeal to a Regulated Entity for an Award issued for non-furnishing of documents/information under clause 15(1)(a).
  2.  The Regulated Entity may, aggrieved by an Award under clause 15(1)(b) or closure of a complaint under clauses 16(2)(c) to 16(2)(f), within 30 days of the date of receipt of communication of Award or closure of the complaint, prefer an appeal before the Appellate Authority.
    (a) Provided that in the case of an appeal by a Regulated Entity, the period of 30 days for filing an appeal shall commence from the date on which the Regulated Entity receives the letter of acceptance of Award by the complainant:
    (b) Provided further that an appeal may be filed by a Regulated Entity only with the previous sanction of the Chairman or the Managing Director/Chief Executive Officer or, in their absence, the Executive Director/Official of equal rank.
    (c) Provided that the Appellate Authority may, if he is satisfied that the Regulated Entity had sufficient cause for not making the appeal within the time, may allow a further period not exceeding 30 days.
  3. The complainant may, aggrieved by an Award under clause 15(1) or rejection of a complaint under clauses 16(2)(c) to 16(2)(f), within 30 days of the date of receipt of the Award or rejection of the complaint, prefer an appeal before the Appellate Authority.
    Provided that the Appellate Authority may, if he is satisfied that the complainant had sufficient cause for not making the appeal within the time, may allow a further period not exceeding 30 days.
  4. The Appellate Authority’s Secretariat shall scrutinise and process the Appeal.
  5.  The Appellate Authority may, after giving the parties a reasonable opportunity of being heard:
    (a) dismiss the appeal; or
    (b) allow the appeal and set aside the Award or order of the Ombudsman; or
    (c) remand the matter to the Ombudsman for fresh disposal in accordance with such directions as the Appellate Authority may consider necessary or proper; or
    (d) modify the order of the Ombudsman or Award and pass such directions as may be necessary to give effect to the order of the Ombudsman or Award so modified; or
    (e) pass any other order as it may deem fit.
  6.  The order of the Appellate Authority shall have the same effect as the Award passed by Ombudsman under clause 15 or the order rejecting the complaint under clause 16, as the case may be.

18. Regulated Entity to Display Salient Features of the Scheme for Knowledge of the Public

  1.  The Regulated Entity to which the Scheme is applicable shall facilitate the smooth conduct of the Scheme by ensuring meticulous adherence to the requirements under the Scheme, failing which, the Reserve Bank may take such action as it may deem fit.
  2. The Regulated Entity shall appoint a Principal Nodal Officer at their head office who shall not be a rank less than a General Manager or an officer of equivalent rank and shall be responsible for representing the Regulated Entity and furnishing information on behalf of the Regulated Entity in respect of complaints filed against the Regulated Entity. The Regulated Entity may appoint such other Nodal Officers to assist the Principal Nodal Officer as it may deem fit for operational efficiency.
  3.  The Regulated Entity shall display prominently for the benefit of their customers at their branches/places where the business is transacted, the name and contact details (Telephone/mobile number and E-mail ID) of the Principal Nodal Officer along with the details of the complaint lodging portal of the Ombudsman (https://cms.rbi.org.in).
  4.  The Regulated Entity to which the Scheme is applicable shall ensure that the salient features of the Scheme are displayed prominently in English, Hindi and the regional language in all its offices, branches and places where the business is transacted in such a manner that a person visiting the office or branch has adequate information on the Scheme.
  5.  The Regulated Entity shall ensure that a copy of the Scheme is available in all its branches to be provided to the customer for reference upon request.
  6.  The salient features of the Scheme along with the copy of the Scheme and the contact details of the Principal Nodal Officer shall be displayed and updated on the website of the Regulated Entity.

CHAPTER V

MISCELLANEOUS

19. Removal of Difficulties

  1. If any difficulty arises in giving effect to the provisions of the Scheme, the Reserve Bank may make such provisions not inconsistent with the Reserve Bank of India Act, 1934, or the Banking Regulation Act, 1949, or the Payment and Settlement Systems Act, 2007, or the Scheme, as it may consider necessary or expedient for removing any difficulty.

20. Repeal of the Existing Schemes and Application to Pending Proceedings

  1. The Banking Ombudsman Scheme, 2006, the Ombudsman Scheme for Non- Banking Financial Companies, 2018, and the Ombudsman Scheme for Digital Transactions, 2019, hereby stand repealed.
  2.  The adjudication of pending complaints, appeals and execution of the Awards already passed, as on the date of commencement of the Reserve Bank – Integrated Ombudsman Scheme, 2021, shall continue to be governed by the provisions of the respective Ombudsman Schemes and instructions of the Reserve Bank issued thereunder.

FORM OF COMPLAINT (TO BE LODGED) WITH THE OMBUDSMAN

[Clause 11(2) of the Scheme]
(TO BE FILLED UP BY THE COMPLAINANT)

All the fields are mandatory except wherever indicated otherwise

2. Grievance Redressal Mechanism

To The Ombudsman
Madam/Sir,
Sub: Complaint against ……………………(place of Regulated Entity’s branch or office) of (name of the Regulated Entity)

Details of the complaint:
1. Name of the complainant …………………………………………………………….
2. Age (years)………….
3. Gender……..………..
4. Full address of the complainant ………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
Pin Code ………………..
Phone No. (if available)…………….
Mobile Number. .……………………
E-mail (if available) …………………….

5. Complaint against (Name and full address of the branch or office of the Regulated Entity)
………………………….………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………….
Pin Code …………………….
6. Nature of relationship/account number (if any) with the Regulated Entity
……………………………………………………………….…………………………………
7. Transaction date and details, if available
……………………………………………………………….…………………………………
(a) Date of complaint already made by the complainant to the Regulated Entity
(Please enclose a copy of the complaint)
……………………………………………………………….…………………………………
(b) Whether any reminder was sent by the complainant? Yes/No
(Please enclose a copy of the reminder)
……………………………………………………………….…………………………………
8. Please tick the relevant box (Yes/No)

Whether your complaint:

(i)is sub-judice/under arbitration1?YesNo
(ii)is made through an advocate, except when the advocate is
the aggrieved party?		YesNo
(iii)has already been dealt with or is under process on the same
ground with the Ombudsman?		YesNo
(iv)is in the nature of general complaint/s against Management
or Executives of a Regulated Entity?		YesNo
(v)is on account of a dispute between Regulated Entities?YesNo
(vi)involves employer-employee relationship?YesNo

9. Subject matter of the complaint
………………………………………………………………………………………………….
10. Details of the complaint:
(If space is not sufficient, please enclose a separate sheet)
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
Complaint is sub-judice/under arbitration if the complaint in respect of the same cause of action is already
pending/dealt with on merits by any Court, Tribunal or Arbitrator or any other Authority, whether individually or jointly.

11. Whether any reply has been received from the Regulated Entity within a period of 30 days of receipt of the complaint by it? Yes/No
(if yes, please enclose a copy of the reply)
12. Relief sought from the Ombudsman
………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
(Please enclose a copy of documentary proof, if any, in support of your claim)
13. Nature and extent of monetary loss, if any, claimed by the complainant by way of compensation (please refer to clauses 15 (4) & 15 (5) of the Scheme) Rs.………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………….…………….……………
14. List of documents enclosed:

Declaration

(i) I/We, the complainant/s herein declare that:
a) the information furnished above is true and correct; and
b) I/We have not concealed or misrepresented any fact stated above, and in the documents submitted herewith.
(ii) The complaint is filed before the expiry of a period of one year reckoned in accordance with the provisions of clause 10 (2) of the Scheme.

Yours faithfully
(Signature of the Complainant/Authorised Representative)

AUTHORISATION

If the complainant wants to authorise a representative to appear and make submission on her/his behalf before the Ombudsman,
the following declaration should be submitted:

I/We …………….. hereby nominate Shri/Smt as my/our authorised representative whose contact details are as below:
Full Address ………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………….
Pin Code ……………..……………..
Phone No:……………….…………..
Mobile Number. .……………………
E-mail ………………………..………

(Signature of the Complainant)

रिजर्व बैंक - एकीकृत लोकपाल योजना 2021

बैंकिंग विनियमन अधिनियम, 1949 (1949 का 10) की धारा 35ए, भारतीय रिजर्व बैंक की धारा 45एल के तहत भारतीय रिजर्व बैंक द्वारा विनियमित संस्थाओं द्वारा प्रदान की जाने वाली सेवाओं के संबंध में ग्राहकों की शिकायतों को त्वरित और किफायती तरीके से हल करने के लिए एक योजना भारत अधिनियम, 1934 (1934 का 2) और भुगतान और निपटान प्रणाली अधिनियम, 2007 (2007 का 51) की धारा 18।

अध्याय-1

प्राथमिक

1. संक्षिप्त शीर्षक, प्रारंभ, विस्तार और आवेदन

(1) इस योजना को रिजर्व बैंक – एकीकृत लोकपाल योजना, 2021 कहा जा सकता है।
(2) यह उस तारीख को लागू होगा जो रिज़र्व बैंक निर्दिष्ट करे।
(3) इसका विस्तार पूरे भारत में होगा।
(4) यह योजना भारतीय रिज़र्व बैंक अधिनियम, 1934, बैंकिंग विनियमन अधिनियम, 1949 और भुगतान और निपटान प्रणाली अधिनियम, 2007 के प्रावधानों के तहत भारत में एक विनियमित संस्था द्वारा अपने ग्राहकों को प्रदान की जाने वाली सेवाओं पर लागू होगी।

2. योजना का निलंबन

(1) रिजर्व बैंक, यदि यह संतुष्ट है कि ऐसा करना समीचीन है, आदेश द्वारा ऐसी अवधि के लिए निलंबित कर सकता है जैसा कि आदेश, योजना के सभी या किसी भी खंड का संचालन, या तो आम तौर पर या इसके संबंध में कोई निर्दिष्ट विनियमित इकाई में निर्दिष्ट किया जा सकता है।
(2) रिज़र्व बैंक, आदेश द्वारा, समय-समय पर, किसी भी निलंबन की अवधि को पूर्वोक्त आदेश के अनुसार, ऐसी अवधि तक बढ़ा सकता है, जो वह उचित समझे।

3. परिभाषाएँ

(1) (1) योजना में, जब तक कि संदर्भ से अन्यथा अपेक्षित न हो:
(a) “अपीलीय प्राधिकारी” का अर्थ है योजना का संचालन करने वाले रिजर्व बैंक के विभाग के प्रभारी कार्यकारी निदेशक;
(b) “अपीलीय प्राधिकारी सचिवालय” का अर्थ रिजर्व बैंक में वह विभाग है जो योजना का संचालन कर रहा है;
(c) “अधिकृत प्रतिनिधि” का अर्थ है एक वकील के अलावा अन्य व्यक्ति, जिसे लोकपाल के समक्ष कार्यवाही में शिकायतकर्ता का प्रतिनिधित्व करने के लिए विधिवत नियुक्त और लिखित रूप में अधिकृत किया गया हो;
(d) “अवार्ड” का अर्थ है योजना के अनुसार लोकपाल द्वारा पारित निर्णय;
(e) “बैंक” का अर्थ है ‘बैंकिंग कंपनी’, ‘संबंधित नया बैंक’, ‘क्षेत्रीय ग्रामीण बैंक’, ‘भारतीय स्टेट बैंक’ जैसा कि बैंकिंग विनियमन अधिनियम, 1949 में परिभाषित किया गया है, ‘सहकारी बैंक’ जैसा कि बैंकिंग विनियमन अधिनियम, 1949 की धारा 56 (सी) परिभाषित किया गया है उस सीमा तक जिसे योजना के तहत शामिल नहीं किया गया है, लेकिन इसमें कोई बैंक शामिल नहीं है जो संकल्प या समापन या निर्देशों के तहत या रिजर्व बैंक द्वारा निर्दिष्ट किसी अन्य बैंक को शामिल नहीं करता है;
(f) “शिकायत” का अर्थ लिखित रूप में या अन्य माध्यमों से किसी विनियमित संस्था की ओर से सेवा में कमी का आरोप लगाते हुए और योजना के तहत राहत की मांग करने वाला अभ्यावेदन है;
(g) “सेवा में कमी” का अर्थ किसी भी वित्तीय सेवा में कमी या अपर्याप्तता है, जिसे वैधानिक या अन्यथा प्रदान करने के लिए विनियमित इकाई की आवश्यकता होती है, जिसके परिणामस्वरूप ग्राहक को वित्तीय हानि या क्षति हो सकती है या नहीं;
(h) “उप लोकपाल” का अर्थ रिजर्व बैंक द्वारा इस योजना के तहत नियुक्त किसी भी व्यक्ति से है;
(i) “गैर-बैंकिंग वित्तीय कंपनी” (एनबीएफसी) का अर्थ है एक एनबीएफसी जैसा कि भारतीय रिजर्व बैंक अधिनियम, 1934 की धारा 45-आई (एफ) में परिभाषित है और रिजर्व बैंक के साथ पंजीकृत है, इस योजना के तहत बाहर नहीं रखा गया है, लेकिन इसमें कोर इन्वेस्टमेंट कंपनी (CIC), इंफ्रास्ट्रक्चर डेट फंड-गैर-बैंकिंग वित्तीय कंपनी (IDF-NBFC), गैर-बैंकिंग वित्तीय कंपनी – इंफ्रास्ट्रक्चर फाइनेंस कंपनी (NBFC-IFC), रिज़ॉल्यूशन वाली कंपनी शामिल नहीं है या समापन/परिसमापन, या रिज़र्व बैंक द्वारा निर्दिष्ट कोई अन्य एनबीएफसी; व्याख्या: सीआईसी और आईडीएफ-एनबीएफसी शब्दों का वही अर्थ होगा जो आरबीआई के निर्देशों के तहत उन्हें सौंपा गया है।
(j) “विनियमित इकाई” का अर्थ है बैंक या गैर-बैंकिंग वित्तीय कंपनी या सिस्टम प्रतिभागी जैसा कि योजना में परिभाषित किया गया है, या कोई अन्य संस्था जिसे रिज़र्व बैंक द्वारा समय-समय पर निर्दिष्ट किया जा सकता है; उस सीमा तक जिसे योजना के अंतर्गत शामिल नहीं किया गया है;
(k) “निपटान” का अर्थ इस योजना के प्रावधानों के अनुसार सुविधा या सुलह या मध्यस्थता द्वारा शिकायत के लिए पार्टियों द्वारा किया गया समझौता है;
(l) “सिस्टम पार्टिसिपेंट” का अर्थ रिज़र्व बैंक और सिस्टम प्रदाता के अलावा कोई अन्य व्यक्ति है, जो भुगतान और निपटान प्रणाली अधिनियम, 2007 में परिभाषित भुगतान प्रणाली में शामिल है;
(m) “सिस्टम प्रदाता” का अर्थ है और इसमें वह व्यक्ति शामिल है जो भुगतान और निपटान प्रणाली अधिनियम, 2007 की धारा 2 में परिभाषित एक अधिकृत भुगतान प्रणाली का संचालन करता है;
रिज़र्व बैंक” का अर्थ है भारतीय रिज़र्व बैंक अधिनियम, 1934 की धारा 3 के तहत गठित भारतीय रिज़र्व बैंक।
(2) योजना में प्रयुक्त और परिभाषित नहीं किए गए शब्द और अभिव्यक्ति, लेकिन भारतीय रिजर्व बैंक अधिनियम, 1934, या बैंकिंग विनियमन अधिनियम, 1949, या भुगतान और निपटान प्रणाली अधिनियम, 2007 या विनियमों या दिशानिर्देशों या निर्देशों में परिभाषित हैं। ऊपर उल्लिखित अधिनियमों द्वारा प्रदत्त अपनी शक्तियों का प्रयोग करते हुए रिज़र्व बैंक द्वारा जारी किए गए अर्थों का क्रमशः वही अर्थ होगा जो उन्हें दिया गया है।

अध्याय - II

रिज़र्व बैंक के तहत कार्यालय - एकीकृत लोकपाल

योजना, 2021

4. लोकपाल और उप लोकपाल की नियुक्ति और कार्यकाल

(1) रिजर्व बैंक, योजना के तहत सौंपे गए कार्यों को करने के लिए अपने एक या अधिक अधिकारियों को लोकपाल और उप लोकपाल के रूप में नियुक्त कर सकता है।
(2) लोकपाल या उप लोकपाल की नियुक्ति, जैसा भी मामला हो, एक समय में तीन वर्ष से अधिक की अवधि के लिए नहीं की जाएगी।

5. लोकपाल के कार्यालय का स्थान

(1) लोकपाल के कार्यालय ऐसे स्थानों पर होंगे जो रिजर्व बैंक द्वारा निर्दिष्ट किए जा सकते हैं।
(2) शिकायतों के निपटान में तेजी लाने के लिए, लोकपाल ऐसे स्थानों पर और इस तरह से बैठकें आयोजित कर सकता है जो किसी शिकायत के संबंध में आवश्यक और उचित समझे जाएं।

6. एक केंद्रीकृत रसीद और प्रसंस्करण केंद्र की स्थापना

(1) रिज़र्व बैंक योजना के तहत दर्ज की गई शिकायतों को प्राप्त करने और उन्हें संसाधित करने के लिए किसी भी स्थान पर केंद्रीकृत रसीद और प्रसंस्करण केंद्र स्थापित करेगा, जैसा कि उसके द्वारा तय किया जा सकता है।
(2) (2) ऑनलाइन की गई योजना के तहत शिकायतों को पोर्टल पर दर्ज किया जाएगा (https://cms.rbi.org.in) इलेक्ट्रॉनिक मोड (ई-मेल) और भौतिक रूप में, डाक और हाथ से वितरित शिकायतों सहित परिवादों को संबोधित किया जाएगा और उस स्थान पर भेजा जाएगा जहां रिजर्व बैंक का केंद्रीकृत रसीद और प्रसंस्करण केंद्र स्थापित किया गया है, जांच और प्रारंभिक प्रसंस्करण के लिए।
बशर्ते कि रिजर्व बैंक के किसी भी कार्यालय में सीधे प्राप्त होने वाली शिकायतों को आगे की कार्रवाई के लिए केंद्रीकृत रसीद और प्रसंस्करण केंद्र को अग्रेषित किया जाएगा।

7. लोकपाल और केंद्रीकृत रसीद और प्रसंस्करण केंद्र के कार्यालयों के कर्मचारी

रिज़र्व बैंक यह सुनिश्चित करेगा कि लोकपाल और केंद्रीकृत रसीद और प्रसंस्करण केंद्र के कार्यालय पर्याप्त रूप से कर्मचारी हैं और इसका खर्च वहन करेंगे।

अध्याय - III

लोकपाल की शक्तियां और कार्य

8.8. शक्तियां और कार्य

(1) लोकपाल/उप लोकपाल सेवा में कमी से संबंधित विनियमित संस्थाओं के ग्राहकों की शिकायतों पर विचार करेगा।
(2) किसी विवाद में उस राशि की कोई सीमा नहीं है जिसे लोकपाल के समक्ष लाया जा सकता है जिसके लिए लोकपाल एक अधिनिर्णय पारित कर सकता है। हालांकि, शिकायतकर्ता को हुए किसी भी परिणामी नुकसान के लिए, लोकपाल के पास शिकायतकर्ता के समय के नुकसान, खर्च किए गए पैसे और उसके उत्पीड़न/ मानसिक पीड़ा के मुआवजे स्वरूप एक लाख रुपये की राशि के अलावा क्षतिपूर्ति के रूप में 20 लाख रुपये तक देने का अधिकार होगा।
(3) जबकि लोकपाल के पास सभी शिकायतों का निपटारा करने और बंद करने की शक्ति होगी, उप लोकपाल के पास योजना के खंड 10 के तहत आने वाली उन शिकायतों को बंद करने की शक्ति होगी और योजना के खंड 14 के तहत सुविधा के माध्यम से शिकायतों का निपटारा किया जाएगा।
(4) लोकपाल प्रत्येक वर्ष के 31 मार्च को भारतीय रिजर्व बैंक के डिप्टी गवर्नर को एक रिपोर्ट भेजेगा , जिसमें पूर्ववर्ती वित्तीय वर्ष के दौरान कार्यालय की गतिविधियों की सामान्य समीक्षा होगी, और रिज़र्व बैंक द्वारा निर्देशित ऐसी अन्य जानकारी प्रस्तुत करेगा।
(5) रिज़र्व बैंक, यदि जनहित में ऐसा करना आवश्यक समझता है, तो रिपोर्ट और लोकपाल से प्राप्त जानकारी को ऐसे समेकित रूप में या अन्यथा, जैसा वह उचित समझे, प्रकाशित कर सकता है।

अध्याय - IV

योजना के तहत शिकायत निवारण की प्रक्रिया

9.शिकायत का आधार

कोई भी ग्राहक किसी विनियमित संस्था के कार्य या चूक से पीड़ित है जिसके परिणामस्वरूप सेवा में कमी हुई है, वह व्यक्तिगत रूप से या खंड 3 (1) (सी) के तहत परिभाषित एक अधिकृत प्रतिनिधि के माध्यम से योजना के तहत शिकायत दर्ज कर सकता है।

10. शिकायत की अननुरक्षणीयता के आधार

(1) इस योजना के अंतर्गत निम्नलिखित मामलों में सेवा में कमी की कोई शिकायत नहीं होगी:
(a) विनियमित संस्था का वाणिज्यिक फैसला/वाणिज्यिक निर्णय;
(b) आउटसोर्सिंग अनुबंध से संबंधित विक्रेता और विनियमित इकाई के बीच विवाद;
(c) लोकपाल को सीधे संबोधित नहीं की गई शिकायत;
(d) किसी विनियमित संस्था के प्रबंधन या कार्यपालकों के विरुद्ध सामान्य शिकायतें;
(e) विवाद जिसमें वैधानिक या कानून लागू करने वाले प्राधिकरण के आदेशों के अनुपालन में कार्रवाई शुरू की गयी है;
(f) रिजर्व बैंक के नियामक दायरे में नहीं आने वाली सेवा;
(g) विनियमित संस्थाओं के बीच विवाद; तथा
(h) विनियमित इकाई के कर्मचारी-नियोक्ता संबंध से संबंधित विवाद।
(2) योजना के तहत शिकायत तब तक नहीं होगी जब तक:
(a) शिकायतकर्ता ने योजना के तहत शिकायत करने से पहले संबंधित विनियमित संस्था को एक लिखित शिकायत न की हो और
(i) शिकायत को पूरी तरह या आंशिक रूप से विनियमित इकाई द्वारा खारिज न कर दिया गया हो, और शिकायतकर्ता उत्तर से संतुष्ट नहीं हो; या शिकायतकर्ता को शिकायत प्राप्त होने के 30 दिनों के भीतर कोई जवाब नहीं मिला हो; तथा
(ii)शिकायतकर्ता को विनियमित इकाई से जवाब प्राप्त होने के एक वर्ष के भीतर लोकपाल को शिकायत नहीं की जाती है या, जहां शिकायत की तारीख से एक वर्ष और 30 दिनों के भीतर कोई जवाब प्राप्त नहीं होता है।
(b) शिकायत उसी कार्रवाई के कारण के संबंध में नहीं है जो पहले से ही है:
(i) लोकपाल के समक्ष लंबित या लोकपाल द्वारा निपटाया या योग्यता के आधार पर निपटाया जाता है, चाहे वह उसी शिकायतकर्ता से या एक या अधिक शिकायतकर्ताओं, या एक या अधिक संबंधित पक्षों से प्राप्त हुआ हो अथवा नहीं;
(ii) किसी न्यायालय, न्यायाधिकरण या मध्यस्थ या किसी अन्य फोरम या प्राधिकरण के समक्ष लंबित; या, किसी भी न्यायालय, न्यायाधिकरण या मध्यस्थ या किसी अन्य फोरम या प्राधिकरण द्वारा योग्यता के आधार पर फ़ैसला किया गया या निपटाया गया, चाहे वह उसी शिकायतकर्ता से या एक या अधिक संबंधित शिकायतकर्ताओं/पार्टियों के साथ प्राप्त हुआ हो अथवा नहीं;
(c) शिकायत अपमानजनक या तुच्छ या तंग करने वाली प्रकृति की नहीं है;
(d) इस तरह के दावों के लिए परिसीमा अधिनियम, 1963 के तहत निर्धारित सीमा अवधि की समाप्ति से पहले विनियमित इकाई को शिकायत की गई थी;
(e) शिकायतकर्ता योजना के खंड 11 में निर्दिष्ट पूरी जानकारी प्रदान करता है;
(f) शिकायतकर्ता द्वारा व्यक्तिगत रूप से या किसी अधिवक्ता के अलावा किसी अधिकृत प्रतिनिधि के माध्यम से शिकायत दर्ज कराई जाती है, जब तक कि अधिवक्ता पीड़ित व्यक्ति ना हो।
स्पष्टीकरण 1: उप-खंड (2) (ए) के प्रयोजनों के लिए, ‘लिखित शिकायत’ में अन्य तरीकों से की गई शिकायतें शामिल होंगी, जहां शिकायतकर्ता द्वारा शिकायत किए जाने का सबूत पेश किया जा सकता है।
स्पष्टीकरण 2: उप-खंड (2)(बी)(ii) के प्रयोजनों के लिए, कार्रवाई के एक ही कारण के संबंध में एक शिकायत में किसी न्यायालय या न्यायाधिकरण के समक्ष लंबित या तय की गई आपराधिक कार्यवाही या एक में शुरू की गई कोई पुलिस जांच शामिल नहीं है।

11. शिकायत दर्ज करने की प्रक्रिया

(1) (1) शिकायत इस उद्देश्य के लिए बनाए गए पोर्टल https://cms.rbi.org.in) के माध्यम से ऑनलाइन दर्ज की जा सकती है।
(2) (2) शिकायत को इलेक्ट्रॉनिक या भौतिक मोड के माध्यम से रिजर्व बैंक द्वारा अधिसूचित केंद्रीकृत रसीद और प्रसंस्करण केंद्र में भी प्रस्तुत किया जा सकता है। शिकायत, यदि भौतिक रूप में प्रस्तुत की जाती है, तो शिकायतकर्ता द्वारा या अधिकृत प्रतिनिधि द्वारा विधिवत हस्ताक्षरित किया जाएगा। शिकायत इलेक्ट्रॉनिक या भौतिक रूप में ऐसे प्रारूप में प्रस्तुत की जानी चाहिए जिसमें रिज़र्व बैंक द्वारा निर्दिष्ट की गई जानकारी हो।

12. शिकायतों की प्रारंभिक जांच

(1) शिकायतें जो सुझाव देने या मार्गदर्शन या स्पष्टीकरण मांगने की प्रकृति की हैं, उन्हें योजना के तहत वैध शिकायतों के रूप में नहीं माना जाएगा और तदनुसार शिकायतकर्ता के साथ उपयुक्त संचार बाद बंद कर दिया जाएगा।
< (2) शिकायतकर्ता को उपयुक्त संचार जारी करने के लिए खंड 10 के तहत गैर-रखरखाव योग्य शिकायतों को अलग किया जाएगा।
< (3) शेष शिकायतों को शिकायतकर्ता को सूचित करते हुए आगे की जांच के लिए लोकपाल के कार्यालयों को सौंपा जाएगा। शिकायत की एक प्रति इसके लिखित संस्करण को प्रस्तुत करने के निर्देश के साथ उस विनियमित संस्था को भी भेजी जाएगी, जिसके खिलाफ शिकायत दर्ज की गई है।

13. सूचना के लिए कॉल करने की शक्ति

(1) लोकपाल, इस योजना के तहत कर्तव्यों को पूरा करने के उद्देश्य से, विनियमित इकाई, जिसके खिलाफ शिकायत की गई है या किसी अन्य विनियमित संस्था, जो विवाद का एक पक्ष है, को कोई जानकारी प्रदान करने या संबंधित किसी भी दस्तावेज की प्रमाणित प्रतियां प्रस्तुत करने की आवश्यकता हो सकती है, उस शिकायत के लिए जो उसके कब्जे में है या होने का आरोप है। बशर्ते कि पर्याप्त कारण के बिना मांग का अनुपालन करने के लिए एक विनियमित इकाई की विफलता की स्थिति में, लोकपाल यह निष्कर्ष निकाल सकता है कि विनियमित इकाई के पास प्रस्तुत करने के लिए कोई जानकारी नहीं है।
(2) लोकपाल कर्तव्यों के निर्वहन के दौरान जानकारी या उसके संज्ञान या कब्जे में आने वाले दस्तावेजों की गोपनीयता बनाए रखेगा और किसी भी व्यक्ति को ऐसी जानकारी या दस्तावेजों का खुलासा नहीं करेगा, जब तक कि कानून द्वारा अन्यथा आवश्यक न हो, या ऐसी जानकारी देने वाले व्यक्ति की सहमति न हो।
बशर्ते कि इस उप-खंड में कुछ भी लोकपाल को कार्यवाही के लिए पार्टियों द्वारा प्रस्तुत की गई जानकारी या दस्तावेजों को एक-दूसरे के सामने उस सीमा तक प्रकट करने से नहीं रोकेगा, जहाँ तक प्राकृतिक न्याय और निष्पक्षता के सिद्धांतों का पालन करने की आवश्यकता समझी जाये:
बशर्ते कि इस उपखंड के प्रावधान लोकपाल द्वारा रिजर्व बैंक को किए गए प्रकटीकरण या दी गई जानकारी या किसी न्यायालय, फोरम या प्राधिकरण के समक्ष इसे दाखिल करने के संबंध में लागू नहीं होंगे।

14. शिकायतों का समाधान

(1) लोकपाल/उप लोकपाल शिकायतकर्ता और विनियमित संस्था के बीच सुविधा या सुलह या मध्यस्थता के माध्यम से समझौते द्वारा शिकायत के निपटारे को बढ़ावा देने का प्रयास करेगा।
(2) लोकपाल के समक्ष कार्यवाही संक्षिप्त प्रकृति की होगी और साक्ष्य के किसी भी नियम से बाध्य नहीं होगी। लोकपाल शिकायत के किसी भी पक्ष की जांच कर सकता है और अपना बयान दर्ज कर सकता है।
(3) विनियमित संस्था, शिकायत प्राप्त होने पर, शिकायत में दिए गए कथनों के जवाब में अपना लिखित संस्करण , समाधान के लिए लोकपाल के समक्ष पेश किये जाने के 15 दिनों के भीतर फाइल करेगी, जिसके साथ उन दस्तावेजों की प्रतियां संलग्न होंगी जिन पर भरोसा किया गया है।
बशर्ते कि लोकपाल, लोकपाल की संतुष्टि के लिए लिखित रूप में विनियमित संस्था के अनुरोध पर, इसके लिखित संस्करण और दस्तावेजों को दाखिल करने के लिए उपयुक्त समझे जाने वाले अतिरिक्त समय प्रदान कर सकता है।
(4) यदि विनियमित इकाई उप-खंड (3) के अनुसार प्रदान किए गए समय के भीतर अपने लिखित संस्करण और दस्तावेजों को दर्ज करने में विफल रहती है या नहीं कर पाती है, तो लोकपाल पक्षपातवाला रिकॉर्ड पर उपलब्ध साक्ष्य के आधार पर और उचित आदेश पारित कर सकता है या आदेश जारी कर सकता है। निर्धारित समय के भीतर मांगी गई जानकारी के गैर-प्रतिक्रिया या गैर-प्रस्तुत करने के कारण जारी किए गए आदेश के संबंध में विनियमित संस्था को अपील करने का कोई अधिकार नहीं होगा।
(5) लोकपाल/उप लोकपाल यह सुनिश्चित करेगा कि लिखित संस्करण या उत्तर या एक पक्ष द्वारा दायर किए गए दस्तावेज, शिकायत से संबंधित और प्रासंगिक सीमा तक, दूसरे पक्ष को प्रस्तुत किए जाते हैं और ऐसी प्रक्रिया का पालन करते हैं और अतिरिक्त समय प्रदान करते हैं जैसा उचित समझा जा सकता है।
(6) यदि शिकायत को मध्यस्थता के जरिए हल नहीं किया जाता है, तो सुलह या मध्यस्थता द्वारा शिकायत के समाधान के लिए विनियमित संस्था के अधिकारियों के साथ शिकायतकर्ता की बैठक सहित उचित समझी जाने वाली कार्रवाई शुरू की जा सकती है।
(7) शिकायत के पक्ष विवाद के समाधान में लोकपाल/उप लोकपाल, जैसा भी मामला हो, के साथ सद्भावपूर्वक सहयोग करेंगे और निर्धारित समय के भीतर किसी भी सबूत और अन्य संबंधित दस्तावेजों को पेश करने के निर्देश का पालन करेंगे।
(8) यदि पक्षों के बीच शिकायत का कोई सौहार्दपूर्ण समाधान होता है, तो उसे दोनों पक्षों द्वारा दर्ज और हस्ताक्षरित किया जाएगा और उसके बाद, निर्धारित समय के भीतर शर्तों के अनुसार निपटान के तथ्य को दर्ज किया जा सकता है, निपटान की शर्तों के साथ संलग्न किया जा सकता है, पार्टियों को अनुपालन करने का निर्देश दिया जा सकता है।
(9) शिकायत का समाधान तब माना जाएगा जब:
(a) इसे लोकपाल के हस्तक्षेप पर शिकायतकर्ता के साथ विनियमित इकाई द्वारा सुलझाया गया है; या
(b) शिकायतकर्ता ने लिखित रूप में या अन्यथा (जो दर्ज किया जा सकता है) सहमति व्यक्त की है कि शिकायत के समाधान का तरीका और सीमा संतोषजनक है; या
(c) शिकायतकर्ता ने स्वेच्छा से शिकायत वापस ले ली है।

15. लोकपाल का आदेश

(1) जब तक खंड 16 के तहत शिकायत को खारिज नहीं किया जाता है, तब तक लोकपाल निम्नलिखित की स्थिति में एक अधिनिर्णय पारित करेगा:
(a) खंड 14(4) में उल्लिखित दस्तावेजों/सूचनाओं को प्रस्तुत न करना; या
(b) रखे गए अभिलेखों के आधार पर और दोनों पक्षों को सुनवाई का उचित अवसर देने के बाद मामले को खंड 14(9) के तहत हल नहीं किया जा रहा है।
(2) लोकपाल तर्कसंगत निर्णय पारित करने से पहले, इसके अलावा, रिज़र्व बैंक द्वारा समय-समय पर जारी किए गए बैंकिंग कानून और अभ्यास के सिद्धांतों, निर्देशों, और दिशानिर्देशों और ऐसे अन्य कारकों को भी ध्यान में रखेगा जो प्रासंगिक हो सकते हैं।
(3) आदेश में शामिल होगा, हमेशाअपने दायित्वों के विशिष्ट प्रदर्शन के लिए विनियमित इकाई को निर्देश, यदि कोई हो, और इसके अलावा या अन्यथा, राशि, यदि कोई हो, को विनियमित इकाई द्वारा शिकायतकर्ता को किसी भी नुकसान के मुआवजे के रूप में भुगतान किया जाना है।
(4) उप-खंड (3) में कुछ भी शामिल होने के बावजूद, लोकपाल के पास मुआवजे के माध्यम से भुगतान का निर्देश देने वाला आदेश पारित करने की शक्ति नहीं होगी, एक राशि जो शिकायतकर्ता को हुई परिणामी हानि या 20 लाख रुपये से अधिक है, जो भी कम हो। लोकपाल द्वारा दिया जा सकने वाला मुआवजा विवाद में शामिल राशि को छोड़कर होगा।
(5) लोकपाल शिकायतकर्ता को शिकायतकर्ता के समय की हानि, शिकायतकर्ता द्वारा किए गए खर्च, उत्पीड़न और मानसिक पीड़ा को ध्यान में रखते हुए एक लाख रुपये तक का मुआवजा भी दे सकता है।
(6) आदेश की एक-एक प्रति शिकायतकर्ता और विनियमित संस्था को भेजी जाएगी।
(7) उप-खंड (1) के तहत पारित आदेश समाप्त हो जाएगा और तब तक कोई प्रभाव नहीं होगा जब तक कि शिकायतकर्ता संबंधित विनियमित इकाई को दावे के पूर्ण और अंतिम निपटान में आदेश की स्वीकृति का पत्र आदेश की प्रति प्राप्त होने की तिथि से 30 दिनों की अवधि के भीतर प्रस्तुत नहीं करता है।
बशर्ते कि शिकायतकर्ता द्वारा ऐसी कोई स्वीकृति नहीं दी जा सकती है यदि उसने खंड 17 के उप-खंड (3) के तहत अपील दायर की है।
(8) विनियमित इकाई शिकायतकर्ता से स्वीकृति पत्र प्राप्त होने की तारीख से 30 दिनों के भीतर आदेश का अनुपालन करेगी और लोकपाल को अनुपालन की सूचना देगी, जब तक कि उसने खंड 17 के उप-खंड (2) के तहत अपील नहीं की है।

16. शिकायत की अस्वीकृति

(1) उप लोकपाल या लोकपाल किसी भी स्तर पर शिकायत को अस्वीकार कर सकता है यदि ऐसा प्रतीत होता है कि की गयी शिकायत:
(a) खंड 10 के तहत गैर-रखरखाव योग्य है; या
(b) सुझाव देने या मार्गदर्शन या स्पष्टीकरण मांगने की प्रकृति में है
(2) लोकपाल किसी भी स्तर पर शिकायत को अस्वीकार कर सकता है यदि:
(a) उनकी राय में सेवा में कोई कमी नहीं है; या
(b) परिणामी नुकसान के लिए मांगा गया मुआवजा, मुआवजा देने की लोकपाल की शक्ति से परे है जैसा कि खंड 8(2) में दर्शाया गया है; या
(c) शिकायतकर्ता द्वारा उचित तरीके से शिकायत को आगे नहीं बढ़ाया जा रहा है; या
(d) शिकायत बिना किसी पर्याप्त कारण के है; या
(e) शिकायत के लिए विस्तृत दस्तावेजी और मौखिक साक्ष्य पर विचार करने की आवश्यकता है और लोकपाल के समक्ष कार्यवाही ऐसी शिकायत के न्यायनिर्णयन के लिए उपयुक्त नहीं है; या
(f) लोकपाल की राय में शिकायतकर्ता को कोई वित्तीय हानि या क्षति या असुविधा नहीं हुई है।

17. अपीलीय प्राधिकारी के समक्ष अपील

(1) खंड 15(1)(ए) के तहत दस्तावेजों/सूचनाओं को प्रस्तुत न करने के लिए जारी किए गए पुरस्कार के लिए किसी विनियमित संस्था को अपील करने का कोई अधिकार नहीं होगा।
(2) रेगुलेटेड एंटिटी, क्लॉज 15(1)(बी) के तहत एक अवार्ड से व्यथित हो सकती है या क्लॉज 16(2)(सी) से 16(2)(एफ) के तहत शिकायत को बंद कर सकती है, प्राप्त होने की तारीख के 30 दिनों के भीतर अधिनिर्णय का संचार या शिकायत को बंद करने के लिए, अपीलीय प्राधिकारी के समक्ष एक अपील को प्राथमिकता दें।
(a) बशर्ते कि किसी विनियमित संस्था द्वारा अपील के मामले में, अपील फाइल करने की 30 दिनों की अवधि उस तारीख से शुरू होगी जिस दिन से विनियमित संस्था शिकायतकर्ता द्वारा अधिनिर्णय की स्वीकृति पत्र प्राप्त करती है:
(b) बशर्ते कि किसी विनियमित संस्था द्वारा केवल अध्यक्ष या प्रबंध निदेशक/मुख्य कार्यकारी अधिकारी या उनकी अनुपस्थिति में, समान रैंक के कार्यकारी निदेशक/अधिकारी की पूर्व मंजूरी के साथ ही अपील दायर की जा सकती है।
(c) अपील प्राधिकारी, यदि यह संतुष्ट है कि शिकायतकर्ता के पास समय के भीतर अपील नहीं करने के लिए पर्याप्त कारण था, तो अधिकतम 30 दिनों की अवधि की अनुमति दे सकता है।
(3) रेगुलेटेड एंटिटी, क्लॉज 15(1)(बी) के तहत एक अवार्ड से व्यथित हो सकती है या क्लॉज 16(2)(सी) से 16(2)(एफ) के तहत शिकायत को बंद कर सकती है, प्राप्त होने की तारीख के 30 दिनों के भीतर अधिनिर्णय का संचार या शिकायत को बंद करने के लिए, अपीलीय प्राधिकारी के समक्ष एक अपील को प्राथमिकता दें।
अपील प्राधिकारी, यदि यह संतुष्ट है कि शिकायतकर्ता के पास समय के भीतर अपील नहीं करने के लिए पर्याप्त कारण था, तो 30 दिनों से अधिक नहीं की अवधि की अनुमति दे सकता है।
अपीलीय प्राधिकारी का सचिवालय अपील की जांच करेगा और उस पर कार्रवाई करेगा।
(5) अपीलीय प्राधिकारी पक्षकारों को सुनवाई का युक्तियुक्त अवसर देने के बाद:
(a) अपील खारिज कर सकता है; या
(b) अपील की अनुमति दे सकता है और लोकपाल के अधिनिर्णय या आदेश को खारिज कर सकता है; या
(c) अपीलीय प्राधिकारी द्वारा आवश्यक या उचित समझे जाने वाले निर्देशों के अनुसार मामले को नए निपटान के लिए लोकपाल को रिमांड कर सकता है; या
(d) लोकपाल या अधिनिर्णय के आदेश को संशोधित कर सकता है और ऐसे निर्देश पारित कर सकता है जो इस प्रकार संशोधित लोकपाल या अधिनिर्णय के आदेश को प्रभावी बनाने के लिए आवश्यक हों; या
(e) कोई अन्य आदेश पारित कर सकता है जैसा वह उचित समझे।
(6) अपीलीय प्राधिकारी के आदेश का वही प्रभाव होगा जो लोकपाल द्वारा खंड 15 के तहत पारित निर्णय या खंड 16 के तहत शिकायत को खारिज करने के आदेश, जैसा भी मामला हो।

18. जनता के संज्ञान के लिए योजना की मुख्य विशेषताओं को विनियमित संस्था द्वारा प्रदर्शित किया जायेगा

(1) जिस विनियमित संस्था के लिए यह योजना लागू है, वह योजना के तहत आवश्यकताओं का सावधानीपूर्वक पालन सुनिश्चित करके योजना के सुचारू संचालन की सुविधा प्रदान करेगी, जिसके विफल होने पर, रिज़र्व बैंक ऐसी कार्रवाई कर सकता है जो वह उचित समझे।
(2) विनियमित संस्था अपने प्रधान कार्यालय में एक प्रधान नोडल अधिकारी नियुक्त करेगी जो किसी महाप्रबंधक या समकक्ष रैंक के अधिकारी से कम रैंक का नहीं होगा और विनियमित संस्था के खिलाफ दर्ज शिकायतों के संबंध में विनियमित इकाई का प्रतिनिधित्व करने और संबंधित इकाई की ओर से सूचना प्रस्तुत करने के लिए जिम्मेदार होगा। प्रचालनात्मक दक्षता के लिए विनियमित संस्था प्रधान नोडल अधिकारी की सहायता के लिए ऐसे अन्य नोडल अधिकारियों की नियुक्ति कर सकती है जो वह उचित समझे।
(3) विनियमित संस्था अपने ग्राहकों के लाभ के लिए अपनी शाखाओं/स्थानों पर जहां कारोबार किया जाता है, प्रमुख नोडल अधिकारी का नाम और संपर्क विवरण (टेलीफोन/मोबाइल नंबर और ई-मेल आईडी) के विवरण के साथ लोकपाल का शिकायत दर्ज कराने वाला पोर्टल (https://cms.rbi.org.in) प्रमुखता से प्रदर्शित करेगा।
(4) विनियमित संस्था जिस पर यह योजना लागू है, यह सुनिश्चित करेगी कि योजना की मुख्य विशेषताएं अंग्रेजी, हिंदी और क्षेत्रीय भाषा में उसके सभी कार्यालयों, शाखाओं और स्थानों पर प्रमुखता से प्रदर्शित की जाती हैं जहां व्यवसाय का लेन-देन इस तरह से किया जाता है कि कोई व्यक्ति कार्यालय या शाखा के पास योजना के बारे में पर्याप्त जानकारी है।
(5) विनियमित संस्था यह सुनिश्चित करेगी कि योजना की एक प्रति उसकी सभी शाखाओं में उपलब्ध है जिसे ग्राहक को अनुरोध पर संदर्भ के लिए प्रदान किया जाना है।
(6) योजना की मुख्य विशेषताओं के साथ योजना की प्रति और प्रधान नोडल अधिकारी के संपर्क विवरण को विनियमित संस्था की वेबसाइट पर प्रदर्शित और अद्यतन किया जाएगा।

अध्याय-V

विविध

19. कठिनाइयों का निवारण

यदि योजना के प्रावधानों को प्रभावी करने में कोई कठिनाई उत्पन्न होती है, तो रिज़र्व बैंक ऐसे प्रावधान बना सकता है जो भारतीय रिज़र्व बैंक अधिनियम, 1934, या बैंकिंग विनियमन अधिनियम, 1949, या भुगतान और निपटान प्रणाली अधिनियम, 2007 से असंगत न हों, या योजना, जैसा कि वह किसी भी कठिनाई को दूर करने के लिए आवश्यक या समीचीन समझे।

20. 20. मौजूदा योजनाओं का निरसन और लंबित कार्यवाही के लिए आवेदन

(1) बैंकिंग लोकपाल योजना, 2006, गैर-बैंकिंग वित्तीय कंपनियों के लिए लोकपाल योजना, 2018, और डिजिटल लेनदेन के लिए लोकपाल योजना, 2019, एतद्द्वारा निरस्त हो जाती हैं।
(2) रिज़र्व बैंक – एकीकृत लोकपाल योजना, 2021 की शुरुआत की तारीख को लंबित शिकायतों, अपीलों और पहले से पारित पुरस्कारों के निष्पादन का न्यायनिर्णयन, संबंधित लोकपाल योजनाओं के प्रावधानों और रिजर्व के निर्देशों द्वारा शासित होना जारी रहेगा।

लोकपाल के पास शिकायत का प्रपत्र (दर्ज कियाजाना है)

[योजना का खंड 11(2)]
(शिकायतकर्ता द्वारा भरा जाना है)

जहां कहीं अन्यथा इंगित किया गया हो, उसे छोड़कर सभी स्थान अनिवार्य हैं

सेवा में
लोकपाल

महोदया/महोदय,

विषय: …………………… के विरुद्ध शिकायत (विनियमित संस्था की शाखा या कार्यालय का स्थान) ………………………………………………………………………………(विनियमित संस्था का नाम)

शिकायत का विवरण:
1. शिकायतकर्ता का नाम …………………………………………………………….
2. आयु (वर्ष)………….
3. लिंग……..………..
4. शिकायतकर्ता का पूरा पता ………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
पिन कोड ………………..
फोन नं. (यदि उपलब्ध हो)…………….
मोबाइल नंबर. .……………………
ई-मेल (यदि उपलब्ध हो) …………………….

5. शिकायत (विनियमित इकाई की शाखा या कार्यालय का नाम और पूरा पता)
………………………….………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………….
पिन कोड …………………….
6. विनियमित संस्था के साथ संबंध की प्रकृति/खाता संख्या (यदि कोई हो)
……………………………………………………………….…………………………………
7. लेन-देन की तारीख और विवरण, यदि उपलब्ध हो
……………………………………………………………….…………………………………
(a) शिकायतकर्ता द्वारा विनियमित संस्था को पहले ही की गई शिकायत की तिथि
(कृपया शिकायत की एक प्रति संलग्न करें)
……………………………………………………………….…………………………………
(b) क्या शिकायतकर्ता द्वारा कोई अनुस्मारक भेजा गया था? हाँ/नहीं
(कृपया अनुस्मारक की एक प्रति संलग्न करें)
……………………………………………………………….…………………………………
8. 8. कृपया संबंधित बॉक्स पर सही का निशान लगाएं (हां/नहीं)

क्या आपकी शिकायत:

(i)विचाराधीन है/मध्यस्थता1 के अधीन है?हाँनहीं
(ii)एक अधिवक्ता के माध्यम से किया जाता है, सिवाय इसके कि जब अधिवक्ता पीड़ित पक्षहाँनहीं
(iii)लोकपाल के साथ उसी आधार पर पहले ही निपटाया जा चुका है या प्रक्रियाधीनहाँनहीं
(iv)विनियमित इकाई के प्रबंधन या अधिकारियों के खिलाफ सामान्य शिकायत /हाँनहीं
(v)विनियमित संस्थाओं के बीच विवाद का कारण है?हाँनहीं
(vi)नियोक्ता-कर्मचारी संबंध शामिल है?हाँनहीं

9.शिकायत का विषय
………………………………………………………………………………………………….
10. शिकायत का विवरण:
(यदि स्थान पर्याप्त नहीं है, तो कृपया एक अलग पत्रक संलग्न करें)
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
शिकायत विचाराधीन है/मध्यस्थता के अधीन है यदि कार्रवाई के एक ही कारण के संबंध में शिकायत पहले से ही किसी न्यायालय,
न्यायाधिकरण या मध्यस्थ या किसी अन्य प्राधिकरण द्वारा, चाहे व्यक्तिगत रूप से या संयुक्त रूप से, योग्यता के आधार पर लंबित/निपटाई गई हो।

11.क्या शिकायत प्राप्त होने के 30 दिनों की अवधि के भीतर विनियमित संस्था से कोई उत्तर प्राप्त हुआ है? हाँ/ नहीं
(यदि हां, तो कृपया उत्तर की एक प्रति संलग्न करें)
12. लोकपाल से राहत की मांग
………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
(कृपया अपने दावे के समर्थन में दस्तावेजी सबूत की एक प्रति, यदि कोई हो, संलग्न करें)
13. मुआवजे के रूप में शिकायतकर्ता द्वारा दावा किए गए मौद्रिक नुकसान की प्रकृति और सीमा, यदि कोई हो (कृपया योजना के खंड 15 (4) और 15 (5) देखें) रुपये .………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………….…………….……………
14. संलग्न दस्तावेजों की सूची:

घोषणा
(i) मैं/हम, शिकायतकर्ता यहां घोषणा करते हैं कि:
a) ऊपर दी गई जानकारी सत्य और सही-सही है; तथा
b) मैंने/हमने ऊपर बताए गए किसी भी तथ्य को और इसके साथ जमा किए गए दस्तावेजों में छुपाया या गलत तरीके से प्रस्तुत नहीं किया है।
(ii) शिकायत एक वर्ष की अवधि की समाप्ति से पहले दायर की जाती है, जिसे योजना के खंड 10 (2) के प्रावधानों के अनुसार माना जाता है।

भवदीय
(शिकायतकर्ता/अधिकृत प्रतिनिधि के हस्ताक्षर)

प्राधिकार

यदि शिकायतकर्ता किसी प्रतिनिधि को लोकपाल के समक्ष अपनी ओर से उपस्थित होने और प्रस्तुत करने के लिए अधिकृत करना चाहता है,
तो निम्नलिखित घोषणा प्रस्तुत की जानी चाहिए:

मैं/हम …………….. एतद्द्वारा श्री/श्रीमती को अपने/हमारे अधिकृत प्रतिनिधि के रूप में नामित करते हैं, जिनका संपर्क विवरण नीचे दिया गया है:
पूरा पता ………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………….
पिन कोड : …………………………..
फोन नंबर.:…………………………..
मोबाइल नंबर: .……………………
ई-मेल :………………………………

(शिकायतकर्ता का हस्ताक्षर)

ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ – ಸಮಗ್ರ ಲೋಕಾಯುಕ್ತ ಯೋಜನೆ (ಇಂಟಿಗ್ರೇಟೆಡ್ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಸ್ಕೀಮ್), 2021

ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕಾಯಿದೆ, 1949ರ (1949 ರ 10) ಸೆಕ್ಷನ್ 35A, ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ) ಕಾಯಿದೆ, 1934 (1934 ರ 2)ರ ಸೆಕ್ಷನ್ 45L ಮತ್ತು ಪಾವತಿ ಮತ್ತು ಇತ್ಯರ್ಥ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕಾಯಿದೆ (ಪೇಮೆಂಟ್ ಅಂಡ್ ಸೆಟಲ್ಮೆಂಟ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್ ಆಕ್ಟ್), 2007 (2007ರ 51) ರ ಸೆಕ್ಷನ್ 18ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ನಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲ್ಪಡುವ ಘಟಕಗಳಿಂದ ಒದಗಿಸಲಾದ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಗ್ರಾಹಕರ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ವೆಚ್ಚ-ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಹರಿಸುವ ಒಂದು ಯೋಜನೆ

ಅಧ್ಯಾಯ I

ಪೀಠಿಕೆ

1. ಕಿರು ಶೀರ್ಷಿಕೆ, ಪ್ರಾರಂಭ, ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಮತ್ತು ಅದರ ಅನ್ವಯಿಕೆ

(1) ಈ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ – ಸಮಗ್ರ ಲೋಕಾಯುಕ್ತ ಯೋಜನೆ (ಇಂಟಿಗ್ರೇಟೆಡ್ ಒಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಸ್ಕೀಮ್), 2021 ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು.
(2) ಇದು ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಪಡಿಸಬಹುದಾದ ದಿನಾಂಕದಂದು ಜಾರಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ
(3) ಇಡೀ ಭಾರತವು ಇದರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ.
(4) ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಾಯಿದೆ, 1934, ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕಾಯಿದೆ, 1949, ಮತ್ತು ಪಾವತಿ ಮತ್ತು ಇತ್ಯರ್ಥ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕಾಯಿದೆ (ಪೇಮೆಂಟ್ ಅಂಡ್ ಸೆಟಲ್ಮೆಂಟ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್ ಆಕ್ಟ್), 2007 ರ ನಿಬಂಧನೆಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಯೋಜನೆಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಒಂದು ನಿಯಂತ್ರಿತ ಘಟಕವು ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಒದಗಿಸುವ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ.

2. 2. ಯೋಜನೆಯ ಅಮಾನತು

(1) ಈ ಯೋಜನೆಯ ಎಲ್ಲಾ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಷರತ್ತುಗಳ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ, ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ಗೆ, ಸಂದರ್ಭಾನುಸಾರವಾಗಿ ಹಾಗೆ ಮಾಡುವುದು ಸೂಕ್ತವೆಂದು ಮನವರಿಕೆಯಾದಲ್ಲಿ, ಒಂದು ಆದೇಶದ ಮೂಲಕ ಆದೇಶದಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಪಡಿಸಬಹುದಾದ ಅವಧಿಗೆ ಅಮಾನತುಗೊಳಿಸಬಹುದು,
(2) ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಆದೇಶದ ಮೂಲಕ, ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ, ಯಾವುದೇ ಅಮಾನತಿನ ಅವಧಿಯನ್ನು ಹಿಂದೆ ಹೇಳಿದಂತೆ, ಅಂತಹ ಅವಧಿಯ ಮೂಲಕ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸೂಕ್ತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದಂತೆ,ವಿಸ್ತರಿಸಬಹುದು.

3. ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳು

(1)ಈ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ, ಸನ್ನಿವೇಶಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಬದಲಾಯಿಸಬೇಕಾದ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲದ ಹೊರತು:
(ಎ) “ಮೇಲ್ಮನವಿ ಅಥಾರಿಟಿ” ಎಂದರೆ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಇಲಾಖೆಯ ಪ್ರಭಾರ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ನಿರ್ದೇಶಕರು;
(ಬಿ) “ಅಪೀಲೇಟ್ ಅಥಾರಿಟಿ ಸೆಕ್ರೆಟರಿಯೇಟ್” ಎಂದರೆ ಈ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ನಲ್ಲಿರುವ ಇಲಾಖೆ;
(ಸಿ) “ಅಧಿಕೃತ ಪ್ರತಿನಿಧಿ” ಎಂದರೆ ಒಬ್ಬ ವಕೀಲರನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಮುಂದೆ ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ ದೂರುದಾರರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲು ಲಿಖಿತವಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡ ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರ ಹೊಂದಿರುವ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ;
(ಡಿ) “ತೀರ್ಪು” ಎಂದರೆ ಸ್ಕೀಮ್ಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಲೋಕಾಯುಕ್ತರಿಂದ (ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ನಿಂದ) ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿದ ತೀರ್ಪು;
(ಇ) “ಬ್ಯಾಂಕ್” ಎಂದರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕಾಯಿದೆ, 1949 ರಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ‘ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಂಪನಿ’, ಒಂದು ‘ಅನುಗುಣವಾದ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಂಕ್’, ಒಂದು ‘ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಗ್ರಾಮೀಣ ಬ್ಯಾಂಕ್’, ‘ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ’, ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕಾಯಿದೆ, 1949 ರ ಸೆಕ್ಷನ್ 56 (ಸಿ) ಯಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದಂತೆ, ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಹೊರಗಿಡದ ಮಟ್ಟಿಗೆ, ಒಂದು ‘ಸಹಕಾರಿ ಬ್ಯಾಂಕ್’ ಆಗಿರುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಇದು ಒಂದು ಠರಾವಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿರುವ ಅಥವಾ ಮುಚ್ಚುವ ಹಂತದಲ್ಲಿರುವ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿರುವ ಅಥವಾ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗುರುತಿಸಿದ ಇದರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಬಾರದ ಯಾವುದೇ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವುದಿಲ್ಲ;
(ಎಫ್) “ದೂರು” ಎಂದರೆ ಬರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಇತರ ವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕ ಒಂದು ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ಉಂಟಾದ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿನ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಆಪಾದಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಯೋಜನೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಕೋರುವುದು;
(ಜಿ) “ಸೇವೆಯಲ್ಲಿನ ಕೊರತೆ” ಎಂದರೆ ಒಂದು ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಶಾಸನಬದ್ಧವಾಗಿ ಅಥವಾ ಇತರ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಒದಗಿಸಬೇಕಾಗಿರುವ, ಯಾವುದೇ ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಯಲ್ಲಿನ ಕೊರತೆ ಅಥವಾ ಅಸಮರ್ಪಕತೆ, ಇದು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಹಣಕಾಸಿನ ನಷ್ಟ ಅಥವಾ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡಬಹುದು ಅಥವಾ ಮಾಡದೇ ಇರಬಹುದು;
(ಹೆಚ್) “ಉಪ ಲೋಕಾಯುಕ್ತ/ಡೆಪ್ಯುಟಿ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್” ಎಂದರೆ ಯೋಜನೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನೇಮಿಸಿದ ಯಾವುದೇ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ;
(ಐ) “ಬ್ಯಾಂಕೇತರ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆ/ನಾನ್-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಫೈನಾನ್ಶಿಯಲ್ ಕಂಪನಿ” (NBFC) ಎಂದರೆ ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಾಯಿದೆ, 1934 ರ ಸೆಕ್ಷನ್ 45-I (ಎಫ್) ನಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾದ ಮತ್ತು ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ನಲ್ಲಿ ನೋಂದಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ, ಈ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಹೊರಗಿಡದ ಒಂದು NBFC ಎಂದರ್ಥ , ಆದರೆ ಒಂದು ಕೋರ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ ಕಂಪನಿ (CIC), ಇನ್ಫ್ರಾಸ್ಟ್ರಕ್ಚರ್ ಡೆಟ್ ಫಂಡ್-ಬ್ಯಾಂಕೇತರ ಹಣಕಾಸು ಕಂಪನಿ (IDF-NBFC), ಒಂದು ಬ್ಯಾಂಕೇತರ ಹಣಕಾಸು ಕಂಪನಿ – ಇನ್ಫ್ರಾಸ್ಟ್ರಕ್ಚರ್ ಫೈನಾನ್ಸ್ ಕಂಪನಿ (NBFC-IFC), ಒಂದು ಠರಾವಿನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿರುವ (ರೆಸಲ್ಯೂಶನ್ನಲ್ಲಿರುವ) ಕಂಪನಿ ಅಥವಾ ವೈಂಡಿಂಗ್ ಅಪ್/ಲಿಕ್ವಿಡೇಶನ್, ಅಥವಾ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಪಡಿಸಿದ ಯಾವುದೇ ಇತರ NBFC ಇದರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವುದಿಲ್ಲ; ವಿವರಣೆ: CIC ಮತ್ತು IDF-NBFC ಪದಗಳು RBI ನಿರ್ದೇಶನಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವುಗಳಿಗೆ ನಿಗದಿಪಡಿಸಲಾದ ಅದೇ ಅರ್ಥವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.
(ಜೆ) “ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆ” ಎಂದರೆ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಥವಾ ಬ್ಯಾಂಕೇತರ ಹಣಕಾಸು ಕಂಪನಿ ಅಥವಾ ಸ್ಕೀಮ್ನಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ಸಿಸ್ಟಮ್ ಭಾಗೀದಾರ (ಸಿಸ್ಟಮ್ ಪಾರ್ಟಿಸಿಪೆಂಟ್) ಅಥವಾ ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಪಡಿಸಬಹುದಾದ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಹೊರಗಿಡದ ಯಾವುದೇ ಇತರ ಸಂಸ್ಥೆ;
(ಕೆ) “ಇತ್ಯರ್ಥಗೊಳಿಸುವಿಕೆ/ಸೆಟಲ್ಮೆಂಟ್” ಎಂದರೆ ಈ ಯೋಜನೆಯ ನಿಬಂಧನೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಪರಸ್ಪರ ನೆರವಿನಿಂದ ಅಥವಾ ರಾಜಿ ಅಥವಾ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯಿಂದ ದೂರಿಗೆ ಕಕ್ಷಿದಾರರು ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಒಂದು ಒಪ್ಪಂದ;
(ಎಲ್) “ಸಿಸ್ಟಮ್ ಪಾರ್ಟಿಸಿಪೆಂಟ್” ಎಂದರೆ, ಪಾವತಿ ಮತ್ತು ಸೆಟಲ್ಮೆಂಟ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್ ಆಕ್ಟ್, 2007 ರಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದಂತೆ ಪಾವತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವ, ಆದರೆ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಸಿಸ್ಟಮ್ ಪ್ರೊವೈಡರ್ ಅಲ್ಲದ, ಬೇರೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ;
(ಎಂ) “ಸಿಸ್ಟಮ್ ಪ್ರೊವೈಡರ್” ಎಂದರೆ ಅದು ಪಾವತಿ ಮತ್ತು ಸೆಟಲ್ಮೆಂಟ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್ ಆಕ್ಟ್, 2007 ರ ಸೆಕ್ಷನ್ 2ರಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾದ ಅಧಿಕೃತ ಪಾವತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ;
(ಎನ್) “ದಿ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್” ಎಂದರೆ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಕ್ಟ್, 1934 ರ ಸೆಕ್ಷನ್ 3 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್.
(2) ಸ್ಕೀಮ್ನಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ ಆದರೆ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸದ, ಆದರೆ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಕ್ಟ್, 1934, ಅಥವಾ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ರೆಗ್ಯುಲೇಶನ್ ಆಕ್ಟ್, 1949, ಅಥವಾ ಪಾವತಿ ಮತ್ತು ಸೆಟಲ್ಮೆಂಟ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್ ಆಕ್ಟ್, 2007 ರಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಕಾಯಿದೆಗಳಿಂದ ಪ್ರದಾನ ಮಾಡಲಾದ ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ಚಲಾಯಿಸಿ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಹೊರಡಿಸಿದ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳು ಅಥವಾ ನಿರ್ದೇಶನಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾದ ಪದಗಳು ಮತ್ತು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು, ಅವುಗಳಿಗೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ ನಿಯೋಜಿಸಲಾದ ಅರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.

ಅಧ್ಯಾಯ II

ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ – ಸಮಗ್ರ ಲೋಕಾಯುಕ್ತ ಯೋಜನೆ[ಇಂಟಿಗ್ರೇಟೆಡ್ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್

ಸ್ಕೀಮ್], 2021ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಕಚೇರಿಗಳು

4. ಒಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಮತ್ತು ಡೆಪ್ಯೂಟಿ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ಗಳ ನೇಮಕಾತಿ ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರಾವಧಿ

(1) ಯೋಜನೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ವಹಿಸಲಾದ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು, ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನ್ನ ಒಬ್ಬ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಮತ್ತು ಡೆಪ್ಯುಟಿ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಆಗಿ ನೇಮಿಸಬಹುದು.
(2) ಒಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಅಥವಾ ಡೆಪ್ಯುಟಿ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ನ ನೇಮಕವನ್ನು, ಸಂದರ್ಭಾನುಸಾರ, ಒಂದು ಬಾರಿಗೆ ಮೂರು ವರ್ಷಗಳನ್ನು ಮೀರದ ಅವಧಿಗೆ ಮಾಡತಕ್ಕದ್ದು.

5. ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಕಚೇರಿ ಇರುವ ಸ್ಥಳ

(1) ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ನ ಕಛೇರಿಗಳು ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ನಿಂದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಪಡಿಸಬಹುದಾದಂತಹ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿರತಕ್ಕದ್ದು.
(2) ದೂರುಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ವಿಲೇವಾರಿ ಮಾಡಲು, ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಅಂತಹ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ದೂರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅಗತ್ಯ ಮತ್ತು ಸೂಕ್ತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಟ್ಟಿಂಗ್ಗಳನ್ನು ನಡೆಸಬಹುದು.

6. ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಸ್ವೀಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಕೇಂದ್ರದ ಸ್ಥಾಪನೆ

(1) ಯೋಜನೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಲ್ಲಿಸಲಾದ ದೂರುಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೊಳಿಸಲು, ನಿರ್ಧರಿಸಬಹುದಾದ ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಸ್ವೀಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ಥಾಪಿಸುತ್ತದೆ.
(2) ಆನ್ಲೈನ್ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾದ ಯೋಜನೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿನ ದೂರುಗಳನ್ನು (https://cms.rbi.org.in) ಪೋರ್ಟಲ್ನಲ್ಲಿ ನೋಂದಾಯಿಸಬೇಕು. ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ (ಇ-ಮೇಲ್) ಮತ್ತು ಅಂಚೆ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಸ್ವತಃ ಕೈಯಾರೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ದೂರುಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಭೌತಿಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ದೂರುಗಳನ್ನು, ಪರಿಶೀಲನೆ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಾಗಿ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಸ್ವೀಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಅಲ್ಲದೆ, ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಯಾವುದೇ ಕಛೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ನೇರವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ದೂರುಗಳನ್ನು ಮುಂದಿನ ಕ್ರಮಕ್ಕಾಗಿ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಸ್ವೀಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ರವಾನಿಸತಕ್ಕದ್ದು.

7. ಒಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಸ್ವೀಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಕೇಂದ್ರದ ಕಚೇರಿಗಳ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ನೇಮಕಾತಿ

ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಸ್ವೀಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಕೇಂದ್ರದ ಕಚೇರಿಗಳು ಸಾಕಷ್ಟು ಸಿಬ್ಬಂದಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆಯೆ ಎಂದು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಮತ್ತು ಅದರ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಭರಿಸಬೇಕು.

ಅಧ್ಯಾಯ III

ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಅವರ ಅಧಿಕಾರಗಳು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಗಳು

8.ಅಧಿಕಾರಗಳು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಗಳು

(1) ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್/ಡೆಪ್ಯೂಟಿ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿನ ಕೊರತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಗ್ರಾಹಕರ ದೂರುಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಬೇಕು.
(2) ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಅವರ ಮುಂದೆ ತರಬಹುದಾದ ವಿವಾದದಲ್ಲಿನ ಮೊತ್ತದ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ಮಿತಿಯಿಲ್ಲ, ಹಾಗೂ ಅದರ ಮೇಲೆ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ತೀರ್ಪು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಬಹುದು. ಆದರೂ, ದೂರುದಾರರು ಯಾವುದೇ ಸನ್ನಿವೇಶದ ಕಾರಣದಿಂದ ಅನುಭವಿಸಿದ ನಷ್ಟಕ್ಕೆ, ಒಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಅವರು 20 ಲಕ್ಷ ರೂಪಾಯಿಗಳವರೆಗೆ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ, ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ದೂರುದಾರರ ಸಮಯ ನಷ್ಟ, ಉಂಟಾದ ವೆಚ್ಚಗಳು ಮತ್ತು ದೂರುದಾರರು ಅನುಭವಿಸಿದ ಕಿರುಕುಳ/ ಮಾನಸಿಕ ಯಾತನೆಗಾಗಿ ಒಂದು ಲಕ್ಷ ರೂಪಾಯಿಗಳವರೆಗೆ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತಾರೆ.
(3) ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ಗೆ ಎಲ್ಲಾ ದೂರುಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ಮತ್ತು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸಲು ಅಧಿಕಾರವಿದ್ದರೆ, ಯೋಜನೆಯ ಷರತ್ತು 10 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ದೂರುಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಯೋಜನೆಯ ಷರತ್ತು 14 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿರುವಂತೆ ಅನುಕೂಲ ಮಾಡಿಕೊಡುವ (ಫೆಸಿಲಿಟೇಶನ್) ಮೂಲಕ ಇತ್ಯರ್ಥಪಡಿಸಿದ ದೂರುಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಡೆಪ್ಯೂಟಿ ಒಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ.
(4) ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಅವರು ಹಿಂದಿನ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಕಛೇರಿಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಹಿನ್ನೋಟವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಒಂದು ವರದಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಮಾರ್ಚ್ 31 ರಂದು ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ನ ಡೆಪ್ಯುಟಿ ಗವರ್ನರ್ಗೆ ಕಳುಹಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಬಹುದಾದ ಇತರ ಯಾವುದೇ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಬೇಕು.
(5) ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಅದು ಸೂಕ್ತವೆಂದು ಭಾವಿಸುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಗೆ ಮಾಡುವುದು ಅಗತ್ಯವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದರೆ, ವರದಿಯನ್ನು ಮತ್ತು ಒಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ನಿಂದ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು, ಒಂದು ಏಕೀಕೃತ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಇನ್ನಾವುದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಬಹುದು.

ಅಧ್ಯಾಯ IV

ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿನ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನ

9.ದೂರಿನ ಆಧಾರಗಳು

ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಒಂದು ಕ್ರಮ ಅಥವಾ ಲೋಪದಿಂದ ಉಂಟಾದ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿನ ಕೊರತೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಬಾಧಿತರಾದ ಯಾವುದೇ ಗ್ರಾಹಕರು ಯೋಜನೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಅಥವಾ ಷರತ್ತು 3(1)(ಸಿ) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದಂತೆ ಒಬ್ಬ ಅಧಿಕೃತ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯ ಮೂಲಕ ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದು.

10. ಒಂದು ದೂರನ್ನು ಪಾಲಿಸದಿರಲು ಕಾರಣಗಳು

(1) ಸೇವೆಯಲ್ಲಿನ ಕೊರತೆಯು ಈ ಕೆಳಗಿನ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದಲ್ಲಿ ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ದೂರು ಈ ಯೋಜನೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವುದಿಲ್ಲ:
(ಎ) ಒಂದುನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯ ವಾಣಿಜ್ಯ ತೀರ್ಪು/ವಾಣಿಜ್ಯ ನಿರ್ಧಾರ;
(ಬಿ) ಹೊರಗುತ್ತಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಬ್ಬ ಮಾರಾಟಗಾರ(ವೆಂಡರ್) ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯ ನಡುವಿನ ವಿವಾದ;
(ಸಿ) ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ಗೆ ನೇರವಾಗಿ ತಿಳಿಸದ ಒಂದು ದೂರು;
(ಡಿ) ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಆಡಳಿತ ವರ್ಗ ಅಥವಾ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರ ವಿರುದ್ಧದ ಸಾಮಾನ್ಯ ದೂರುಗಳು;
(ಇ) ಶಾಸನಬದ್ಧ ಅಧಿಕಾರಿಯ ಅಥವಾ ಕಾನೂನು ಜಾರಿ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಆದೇಶಗಳಿಗೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಒಂದು ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾದ ವಿವಾದ;
(ಎಫ್) ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ನಿಯಂತ್ರಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಸೇವೆ;
(ಜಿ) ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ನಡುವಿನ ವಿವಾದ; ಮತ್ತು
(ಹೆಚ್) ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಉದ್ಯೋಗಿ-ಉದ್ಯೋಗದಾತರ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ವಿವಾದ.
(2) ಸ್ಕೀಮ್ನಡಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ದೂರು ಈ ಕೆಳಗಿನ ಅಂಶಗಳಿಗೆ ಒಳಪಡದಿದ್ದಲ್ಲಿ ದೂರು ನಿಲ್ಲುವುದಿಲ್ಲ:
(ಎ) ದೂರುದಾರರು, ಯೋಜನೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ದೂರು ನೀಡುವ ಮೊದಲು, ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಲಿಖಿತ ದೂರನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು –
(i) ನಿಯಂತ್ರಿತ ಘಟಕದಿಂದ ದೂರನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅಥವಾ ಭಾಗಶಃ ತಿರಸ್ಕರಿಸದ ಹೊರತು ಮತ್ತು ದೂರುದಾರರು ಉತ್ತರದಿಂದ ತೃಪ್ತರಾಗದ ಹೊರತು; ಅಥವಾ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಘಟಕವು ದೂರನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ನಂತರ 30 ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ದೂರುದಾರರು ಯಾವುದೇ ಉತ್ತರವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿಲ್ಲದಿದ್ದಲ್ಲಿ; ಮತ್ತು
(ii) ದೂರುದಾರರು ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ದೂರಿಗೆ ಉತ್ತರವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ನಂತರ ಒಂದು ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ಗೆ ದೂರು ನೀಡದಿದ್ದರೆ ಅಥವಾ, ದೂರು ನೀಡಿದ ದಿನಾಂಕದಿಂದ ಒಂದು ವರ್ಷ ಮತ್ತು 30 ದಿನಗಳ ಒಳಗಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಉತ್ತರವನ್ನು ಪಡೆಯದಿದ್ದಲ್ಲಿ.
(ಬಿ) ದೂರು ಈಗಾಗಲೇ ಇರುವ ಅದೇ ಕ್ರಿಯೆಯ ಈ ಕೆಳಗಿನ ಕಾರಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಸ್ಕೀಮ್ನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ದೂರು ನಿಲ್ಲುವುದಿಲ್ಲ –
(i) ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ನ ಮುಂದೆ ಬಾಕಿ ಉಳಿದಿದ್ದು ಅಥವಾ ಒಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ನಿಂದ ಅರ್ಹತೆಗಳ ಮೇಲೆ ಇತ್ಯರ್ಥಪಡಿಸಿದ್ದು ಅಥವಾ ವ್ಯವಹರಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಅದೇ ದೂರುದಾರರಿಂದ ಅಥವಾ ಒಬ್ಬರು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ದೂರುದಾರರೊಂದಿಗೆ ಅಥವಾ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪಕ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನವರಿಂದ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದ್ದರೂ ಅಥವಾ ಸ್ವೀಕರಿಸದಿದ್ದರೂ;
(ii) ಯಾವುದೇ ನ್ಯಾಯಾಲಯ, ನ್ಯಾಯಮಂಡಳಿ ಅಥವಾ ಮಧ್ಯಸ್ಥಗಾರ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಇತರ ವೇದಿಕೆ ಅಥವಾ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಮುಂದೆ ಬಾಕಿ ಉಳಿದಿದ್ದಲ್ಲಿ; ಅಥವಾ, ಯಾವುದೇ ನ್ಯಾಯಾಲಯ, ನ್ಯಾಯಮಂಡಳಿ ಅಥವಾ ಮಧ್ಯಸ್ಥಗಾರ (ಆರ್ಬಿಟ್ರೇಟರ್) ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಇತರ ವೇದಿಕೆ ಅಥವಾ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದಿಂದ ಅರ್ಹತೆಗಳ ಮೇಲೆ ಇತ್ಯರ್ಥಪಡಿಸಲಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ವ್ಯವಹರಿಸಲಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಅದೇ ದೂರುದಾರರಿಂದ ಅಥವಾ ಸಂಬಂಧಿತ ಒಬ್ಬರು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ದೂರುದಾರರು/ಪಕ್ಷಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದ್ದರೂ ಅಥವಾ ಸ್ವೀಕರಿಸದಿದ್ದರೂ;
(ಸಿ) ದೂರು ನಿಂದಿಸುವ ಅಥವಾ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ ಅಥವಾ ಕೆರಳಿಸುವ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿರದ ಹೊರತು;
(ಡಿ) ಅಂತಹ ಕ್ಲೇಮ್ಗಳಿಗೆ ಮಿತಿ ಕಾಯಿದೆ, 1963ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸೂಚಿಸಲಾದ ಮಿತಿಯ ಅವಧಿ ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳ್ಳುವ ಮೊದಲು ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ದೂರು ನೀಡದ ಹೊರತು;
(ಇ) ಯೋಜನೆಯ ಖಂಡ 11 ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಪಡಿಸಿದಂತೆ ದೂರುದಾರರು ಸಂಪೂರ್ಣ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸದ ಹೊರತು;
(ಎಫ್) ದೂರುದಾರರು ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಅಥವಾ ವಕೀಲರನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಅಧಿಕೃತ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯ ಮೂಲಕ ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸದ ಹೊರತು ಮತ್ತು ವಕೀಲರು ಅನ್ಯಾಯಕ್ಕೊಳಗಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿರದ ಹೊರತು. ವಿವರಣೆ 1: ಉಪ-ಖಂಡ (2)(ಎ) ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ, ‘ಲಿಖಿತ ದೂರು’ ಎಂದರೆ ಅದು ಇತರ ವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕ ಮಾಡಲಾದ ದೂರುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ದೂರುದಾರರು ದೂರ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದಕ್ಕೆ ಪುರಾವೆಯನ್ನು ಮಂಡಿಸಬಹುದು.
ವಿವರಣೆ 2: ಉಪ-ಖಂಡ (2)(b)(ii) ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ, ಅದೇ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ದೂರು, ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಅಥವಾ ನ್ಯಾಯಾಧಿಕರಣದ ಮುಂದೆ ಬಾಕಿ ಉಳಿದಿರುವ ಅಥವಾ ತೀರ್ಮಾನವಾಗಿರುವ ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು ಅಥವಾ ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಅಪರಾಧಕ್ಕಾಗಿ ಆರಂಭಿಸಿದ ಯಾವುದೇ ಪೊಲೀಸ್ ತನಿಖೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವುದಿಲ್ಲ.

11. ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸುವ ವಿಧಾನ

(1) ದೂರನ್ನು ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾದ ಪೋರ್ಟಲ್ (https://cms.rbi.org.in) ಮೂಲಕ ಆನ್ಲೈನ್ನಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಬಹುದು.
(2) ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸೂಚಿಸಿದಂತೆ ದೂರನ್ನು ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಅಥವಾ ಭೌತಿಕ ವಿಧಾನದ ಮೂಲಕ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಸ್ವೀಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದು. ದೂರನ್ನು ಭೌತಿಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದರೆ, ಅದಕ್ಕೆ ದೂರುದಾರರು ಅಥವಾ ಅಧಿಕೃತ ಪ್ರತಿನಿಧಿ ಸಹಿ ಮಾಡಿರಬೇಕು. ದೂರನ್ನು ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ (ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್) ಅಥವಾ ಭೌತಿಕ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಸಲ್ಲಿಸುವಾಗ ಅದು ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಪಡಿಸಬಹುದಾದಂತಹ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರಬೇಕು.

12. ದೂರುಗಳ ಆರಂಭಿಕ ಪರಿಶೀಲನೆ

(1) ಸಲಹೆಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಅಥವಾ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಅಥವಾ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಕೋರುವ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ದೂರುಗಳನ್ನು ಸ್ಕೀಮ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮಾನ್ಯ ದೂರುಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ದೂರುದಾರರಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾದ ಸಂವಹನದೊಂದಿಗೆ ಮುಚ್ಚಲಾಗುತ್ತದೆ.
(2) ಷರತ್ತು 10 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾಗದ ದೂರುಗಳನ್ನು ದೂರುದಾರರಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾದ ಸಂವಹನವನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
(3) ಉಳಿದ ದೂರುಗಳನ್ನು ದೂರುದಾರರಿಗೆ ಸೂಚನೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಶೋಧನೆಗಾಗಿ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ನ ಕಛೇರಿಗಳಿಗೆ ವಹಿಸಿ ಕೊಡಲಾಗುವುದು. ದೂರಿನ ಪ್ರತಿಯನ್ನು ಯಾವ ಸಂಸ್ಥೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗಿದೆಯೋ ಆ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಕೂಡಾ, ಅದರ ಲಿಖಿತ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುವ ನಿರ್ದೇಶನದೊಂದಿಗೆ ರವಾನಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

13. ಮಾಹಿತಿಗಾಗಿ ಕರೆ ಮಾಡುವ ಅಧಿಕಾರ

(1) ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್, ಈ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಕರ್ತವ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ, ಯಾವ ಸಂಸ್ಥೆಯ ವಿರುದ್ಧ ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗಿದೆಯೋ ಆ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಅಥವಾ ವಿವಾದಕ್ಕೆ ಪಕ್ಷವಾಗಿರುವ ಯಾವುದೇ ಇತರ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ದೂರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಯಾವುದೇ ದಾಖಲೆ ಅಥವಾ ಅದರ ಸ್ವಾಧೀನದಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುವ ಯಾವುದೇ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವಂತೆ ಅಥವಾ ಪ್ರಮಾಣೀಕೃತ ಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವಂತೆ ಕೋರಬಹುದು.
ಆದರೆ, ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಕಾರಣವಿಲ್ಲದೆ ವಿನಂತಿಯನ್ನು ಪಾಲಿಸಲು ವಿಫಲವಾದಲ್ಲಿ, ಒಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆ ಒದಗಿಸುವಂತಹ ಯಾವುದೇ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಬಹುದು.
(2) ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಕರ್ತವ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಅವಗಾಹನೆಗೆ ಅಥವಾ ಸ್ವಾಧೀನಕ್ಕೆ ಬರುವ ಮಾಹಿತಿ ಅಥವಾ ದಾಖಲೆಗಳ ಗೌಪ್ಯತೆಯನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಮತ್ತು ಕಾನೂನಿನ ಪ್ರಕಾರ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲದ ಹೊರತು ಅಥವಾ ಮಾಹಿತಿ ಅಥವಾ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಅನುಮತಿಯಿಲ್ಲದ ಹೊರತು ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಅಂತಹ ಮಾಹಿತಿ ಅಥವಾ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವಂತಿಲ್ಲ.
ಕಕ್ಷಿದಾರರು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಒದಗಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿ ಅಥವಾ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಪರಸ್ಪರ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವುದನ್ನು ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಗೆ ಈ ಉಪ-ಷರತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಯಾವುದೂ ತಡೆಯುವುದಿಲ್ಲವಾದಲ್ಲಿ, ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ನ್ಯಾಯ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯೋಚಿತ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲು ಅಗತ್ಯವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುವ ಮಟ್ಟಿಗೆ, ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಬಹುದು. ಅಲ್ಲದೆ, ಈ ಉಪ-ಷರತ್ತಿನ ನಿಬಂಧನೆಗಳು ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ಗೆ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಒದಗಿಸಿದ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ನ್ಯಾಯಾಲಯ, ವೇದಿಕೆ ಅಥವಾ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಮುಂದೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅನ್ವಯಿಸುವುದಿಲ್ಲವಾದಲ್ಲಿ, ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಬಹುದು.

14. ದೂರುಗಳ ಪರಿಹಾರ

(1) ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್/ಡೆಪ್ಯೂಟಿ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ದೂರುದಾರ ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯ ನಡುವಿನ ಒಪ್ಪಂದದ ಮೂಲಕ ಸುಗಮಗೊಳಿಸುವಿಕೆ ಅಥವಾ ರಾಜಿ ಅಥವಾ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ದೂರಿನ ಇತ್ಯರ್ಥವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬೇಕು.
(2) ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ನ ಮುಂದೆ ನಡೆಯುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು ಸಾರಾಂಶ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿರಬೇಕು ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರದ ನಿಯಮಗಳಿಗೆ ಬದ್ಧವಾಗಿರಬಾರದು. ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ದೂರು ನೀಡಿದ ಯಾವುದೇ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಅವರ ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ದಾಖಲಿಸಬಹುದು.
(3) ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯು, ದೂರು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಮೇಲೆ, ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ರ ಮುಂದೆ 15 ದಿನಗಳ ಒಳಗೆ, ಅದರೊಂದಿಗೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುವ ದಾಖಲೆಗಳ ಪ್ರತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ದೂರಿನಲ್ಲಿನ ಹೇಳಿಕೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರತ್ಯುತ್ತರವಾಗಿ ಅದರ ಲಿಖಿತ ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕು.
ಆದರೂ, ಒಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್, ತನಗೆ ತೃಪ್ತಿಯಾಗುವಂತೆ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆ ಲಿಖಿತವಾಗಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಕೋರಿಕೆಯ ಮೇರೆಗೆ, ಅದರ ಲಿಖಿತ ಹೇಳಿಕೆ ಮತ್ತು ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಲು ಸೂಕ್ತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದಾದಂತಹ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಯವನ್ನು ನೀಡಬಹುದು.
(4) ಒಂದು ವೇಳೆ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆ ತನ್ನ ಲಿಖಿತ ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಉಪ-ಖಂಡ (3) ರ ಪ್ರಕಾರ ಒದಗಿಸಿದ ಸಮಯದೊಳಗೆ ಕೊಡದಿದ್ದರೆ ಅಥವಾ ಒದಗಿಸಲು ವಿಫಲವಾದರೆ, ದಾಖಲೆಯಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಪುರಾವೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಏಕಪಕ್ಷೀಯವಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಸೂಕ್ತವಾಗಿ ಆದೇಶ ಅಥವಾ ತೀರ್ಪು ನೀಡಬಹುದು. ನಿಗದಿತ ಸಮಯದೊಳಗೆ ಕೋರಿದ ಮಾಹಿತಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ನೀಡದಿರುವ ಅಥವಾ ಒದಗಿಸದಿರುವ ಕಾರಣದಿಂದ, ನೀಡಲಾದ ತೀರ್ಪಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಮನವಿ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕು ಇರುವುದಿಲ್ಲ.
(5) ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್/ಡೆಪ್ಯುಟಿ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಒಬ್ಬ ಪಕ್ಷವು ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಲಿಖಿತ ಹೇಳಿಕೆ ಅಥವಾ ಉತ್ತರ ಅಥವಾ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು, ದೂರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮತ್ತು ಸೂಕ್ತವೆನಿಸುವ ಮಟ್ಟಿಗೆ, ಇನ್ನೊಂದು ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಒದಗಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಿತ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ, ಸೂಕ್ತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದಾದ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಸಮಯವನ್ನು ಒದಗಿಸಬೇಕು.
(6) ಸುಗಮಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ದೂರನ್ನು ಪರಿಹರಿಸದಿದ್ದಲ್ಲಿ, ರಾಜಿ ಅಥವಾ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ದೂರಿನ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ದೂರುದಾರರ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಭೆ ನಡೆಸುವುದೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಸೂಕ್ತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದಾದಂತಹ ಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಬಹುದು.
(7) ದೂರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಕ್ಷಿದಾರರು ವಿವಾದದ ಇತ್ಯರ್ಥದಲ್ಲಿ ಸಂದರ್ಭಾನುಸಾರವಾಗಿ ಒಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್/ಡೆಪ್ಯುಟಿ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ನೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತಮ ನಂಬಿಕೆಯಿಂದ ಸಹಕರಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ನಿಗದಿತ
ಸಮಯದೊಳಗೆ ಯಾವುದೇ ಪುರಾವೆಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಸಂಬಂಧಿತ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುವ ನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕು.
(8) ಪಕ್ಷಗಳ ನಡುವೆ ದೂರಿನ ಯಾವುದೇ ಸೌಹಾರ್ದಯುತ ಇತ್ಯರ್ಥಕ್ಕೆ ಬಂದರೆ, ಅದನ್ನು ದಾಖಲಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಎರಡೂ ಪಕ್ಷಗಳು ಸಹಿ ಮಾಡಬೇಕು ಮತ್ತು ತದ ನಂತರ, ಇತ್ಯರ್ಥದ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ದಾಖಲಿಸಬಹುದು, ಅದಕ್ಕೆ ಇತ್ಯರ್ಥದ ಷರತ್ತುಗಳನ್ನು ಲಗತ್ತಿಸಿ, ನಿಗದಿತ ಸಮಯದೊಳಗೆ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುವಂತೆ ಪಕ್ಷಗಳಿಗೆ ನಿರ್ದೇಶಿಸಬಹುದು.
(9) ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಆದಲ್ಲಿ ದೂರನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ:
(ಎ) ದೂರನ್ನು ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ನ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ದೂರುದಾರರೊಂದಿಗೆ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ಇತ್ಯರ್ಥಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ; ಅಥವಾ
(ಬಿ) ದೂರಿನ ಪರಿಹಾರದ ವಿಧಾನ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣವು ತೃಪ್ತಿಕರವಾಗಿದೆ ಎಂದು ದೂರುದಾರರು ಲಿಖಿತವಾಗಿ ಅಥವಾ ಬೇರೆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ(ಅದನ್ನು ದಾಖಲಿಸಬಹುದು) ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ; ಅಥವಾ
(ಸಿ) ದೂರುದಾರರು ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ದೂರನ್ನು ಹಿಂಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ.

ಒಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ನಿಂದ ತೀರ್ಪು

(1) ಖಂಡ 16 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ದೂರನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸದ ಹೊರತು, ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಈ ಕೆಳಗಿನ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ತೀರ್ಪನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಬೇಕು:
(ಎ) ಖಂಡ 14(4) ರಲ್ಲಿ ಹೆಸರಿಸಲಾದ ದಾಖಲೆಗಳು/ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸದಿರುವುದು; ಅಥವಾ

(ಬಿ) ಒದಗಿಸಿದ ದಾಖಲೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಮತ್ತು ಎರಡೂ ಪಕ್ಷಗಳಿಗೆ ಅವುಗಳ ದೂರು ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಮಂಜಸವಾದ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಒದಗಿಸಿದ ನಂತರವೂ ದೂರು ಖಂಡ 14 (9) ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಹರಿಸಲ್ಪಡುವುದಿಲ್ಲ.

(2) ತಾರ್ಕಿಕ ತೀರ್ಪನ್ನು ನೀಡುವ ಮೊದಲು ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್, ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯ ತತ್ವಗಳು, ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಹೊರಡಿಸಿದ ನಿರ್ದೇಶನಗಳು, ಸೂಚನೆಗಳು ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಇತರ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಸಹಾ ಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. .

(3) ತೀರ್ಮಾನವು, ಇತರ ವಿಷಯಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ, ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಅದರ ಬಾಧ್ಯತೆಗಳ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಿರ್ವಹಣೆಗಾಗಿ ಯಾವುದಾದರೂ ನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರತಕ್ಕದ್ದು ಮತ್ತು ಅದರ ಜೊತೆಗೆ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಘಟಕವು ದೂರುದಾರರಿಗೆ ದೂರುದಾರರು ಅನುಭವಿಸಿದ ಯಾವುದೇ ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ಪರಿಹಾರದ ಮೂಲಕ ಪಾವತಿಸಬೇಕಾದ ಮೊತ್ತ, ಯಾವುದಾದರೂ ಇದ್ದರೆ, ಅಥವಾ ಇನ್ನೇನಾದರೂ ಇದ್ದರೆ, ಅದನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರಬೇಕು.

(4) ಉಪ- ಖಂಡ (3) ರಲ್ಲಿ ಏನೇ ಇದ್ದರೂ, ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ಗೆ ಪರಿಹಾರದ ರೂಪದಲ್ಲಿ, ದೂರುದಾರರು ತತ್ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅನುಭವಿಸಿದ ನಷ್ಟಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮೊತ್ತ ಅಥವಾ 20 ಲಕ್ಷ ರೂ. ಇವೆರೆಡರಲ್ಲಿ ಯಾವುದು ಕಡಿಮೆ ಮೊತ್ತವೋ ಅದರ ಪಾವತಿಯನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸುವ ತೀರ್ಪನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸುವ ಅಧಿಕಾರವಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಒಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ನೀಡಬಹುದಾದ ಪರಿಹಾರವು ವಿವಾದದಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಮೊತ್ತದ ಹೊರತಾಗಿರುತ್ತದೆ.

(5) ದೂರುದಾರರ ಸಮಯದ ನಷ್ಟ, ಉಂಟಾದ ವೆಚ್ಚಗಳು, ಕಿರುಕುಳ ಮತ್ತು ದೂರುದಾರರು ಅನುಭವಿಸಿದ ಮಾನಸಿಕ ಯಾತನೆಗಳನ್ನು ಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು, ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ದೂರುದಾರರಿಗೆ ಒಂದು ಲಕ್ಷ ರೂಪಾಯಿಗಳಿಗೆ ಮೀರದ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ನೀಡಬಹುದು.

(6) ತೀರ್ಪಿನ ಪ್ರತಿಯನ್ನು ದೂರುದಾರರಿಗೆ ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಕಳುಹಿಸಬೇಕು.

(7) ಸಂಬಂಧಿತ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಕ್ಲೈಮ್ನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮ ಇತ್ಯರ್ಥದ ಕುರಿತಂತೆ ನೀಡಿದ ತೀರ್ಪಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಪತ್ರವನ್ನು ದೂರುದಾರರು ತೀರ್ಪಿನ ಪ್ರತಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ದಿನದಿಂದ 30 ದಿನಗಳ ಅವಧಿಯೊಳಗೆ ಒದಗಿಸದ ಹೊರತು ಉಪ-ಖಂಡ (1) ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲಾದ ತೀರ್ಪು ರದ್ದುಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಯಾವುದೇ ಪರಿಣಾಮವಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ,ದೂರುದಾರರು ಖಂಡ 17 ರ ಉಪ- ಖಂಡ (3) ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೇಲ್ಮನವಿಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರೆ, ದೂರುದಾರರಿಂದ ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಪತ್ರವನ್ನು ಒದಗಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ.

(8) ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆ ತೀರ್ಪಿಗೆ ಬದ್ಧನಾಗಿರತಕ್ಕದ್ದು ಮತ್ತು ಅದರ ಪಾಲನೆಯನ್ನು, ಖಂಡ 17 ರ ಉಪ-ಖಂಡ (2) ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೇಲ್ಮನವಿಗೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡದ ಹೊರತು, ದೂರುದಾರರಿಂದ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಪತ್ರವನ್ನು ಪಡೆದ ದಿನಾಂಕದಿಂದ 30 ದಿನಗಳೊಳಗೆ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ಗೆ ತಿಳಿಸತಕ್ಕದ್ದು.

ದೂರಿನ ನಿರಾಕರಣೆ

(1) ಡೆಪ್ಯೂಟಿ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಅಥವಾ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ದೂರನ್ನು ಯಾವುದೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಅದು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಮಾಡಿರುವುದು ಕಂಡುಬಂದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಬಹುದು:
(ಎ) ಅದನ್ನು ಖಂಡ 10 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ; ಅಥವಾ
(ಬಿ) ಅದು ಸಲಹೆಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಅಥವಾ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಕೇಳುವ ಅಥವಾ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಪಡೆಯುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿದೆ

(2) ಈ ಕೆಳಗಿನ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಯಾವುದೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ ದೂರನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಬಹುದು:
(ಎ) ಅವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಕೊರತೆಯಿಲ್ಲ; ಅಥವಾ
(ಬಿ) ತತ್ಪರಿಣಾಮದ ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ಕೋರಿದ ಪರಿಹಾರವು ಖಂಡ 8(2) ರಲ್ಲಿ ಸೂಚಿಸಿದಂತೆ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ನೀಡಲು ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ನ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಮೀರಿದೆ; ಅಥವಾ
(ಸಿ) ದೂರುದಾರರು ಸಾಕಷ್ಟು ಶ್ರದ್ಧೆಯಿಂದ ದೂರನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ; ಅಥವಾ
(ಡಿ) ದೂರಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸಾಕಷ್ಟು ಕಾರಣವಿಲ್ಲ; ಅಥವಾ
(ಇ) ದೂರಿಗೆ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ಮೌಖಿಕ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಮತ್ತು ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ನ ಮುಂದೆ ಇರುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು ಅಂತಹ ದೂರಿನ ಬಗ್ಗೆ ನಿರ್ಣಯಕ್ಕೆ ಬರಲು ಸೂಕ್ತವಲ್ಲ; ಅಥವಾ
(ಎಫ್) ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಅವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಹಣಕಾಸಿನ ನಷ್ಟ ಅಥವಾ ಹಾನಿ ಇಲ್ಲ, ಅಥವಾ ದೂರುದಾರರಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಅನಾನುಕೂಲತೆ ಉಂಟಾಗಿಲ್ಲ.

ಮೇಲ್ಮನವಿ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಮುಂದೆ ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಕೆ

(1) ಷರತ್ತು 15(1) (ಎ) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ದಾಖಲೆಗಳು/ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸದಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ನೀಡಲಾದ ತೀರ್ಪಿಗಾಗಿ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಮನವಿ ಮಾಡುವ ಯಾವುದೇ ಹಕ್ಕು ಇರುವುದಿಲ್ಲ.

(2) ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯು, ಷರತ್ತು 15(1)(ಬಿ) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನೀಡಿದ ತೀರ್ಪಿನಿಂದ ಅನ್ಯಾಯಕ್ಕೊಳಗಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಖಂಡ 16(2)(ಸಿ) ಯಿಂದ 16(2)(ಎಫ್)ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ದೂರನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಥೆ ತೀರ್ಪಿನ ಪತ್ರವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಅಥವಾ ದೂರನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸಿದ ದಿನಾಂಕದಿಂದ 30 ದಿನಗಳ ಒಳಗೆ, ಮೇಲ್ಮನವಿ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಮುಂದೆ ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಬಹುದು.

(ಎ) ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಮೇಲ್ಮನವಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಲು 30 ದಿನಗಳ ಅವಧಿಯು, ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯು ದೂರುದಾರರಿಂದ ತೀರ್ಪಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಪತ್ರವನ್ನು ಪಡೆದ ದಿನಾಂಕದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ:

(ಬಿ) ಅಲ್ಲದೆ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಅಥವಾ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ ನಿರ್ದೇಶಕರು/ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಅಧಿಕಾರಿ ಅಥವಾ ಅವರ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಸಮಾನ ಶ್ರೇಣಿಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ನಿರ್ದೇಶಕರು/ಅಧಿಕಾರಿಯು ಮಂಜೂರಾತಿ ನೀಡಿದ್ದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದು.

(ಸಿ) ಅಲ್ಲದೆ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಅಧಿಕಾರಿಗೆ, ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಸಮಯದೊಳಗೆ ಮೇಲ್ಮನವಿಯನ್ನು ಮಾಡದಿರಲು ಸಾಕಷ್ಟು ಕಾರಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆಯೆಂದು ಮನವರಿಕೆಯಾದಲ್ಲಿ, ಅವರು 30 ದಿನಗಳನ್ನು ಮೀರದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅವಧಿಯನ್ನು ಅನುಮತಿಸಬಹುದು.

(3) ದೂರುದಾರನು ಖಂಡ 15(1) ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನೀಡಿದ ತೀರ್ಪಿನಿಂದ ಅಥವಾ 16(2)(ಸಿ) ಯಿಂದ 16(2)(ಎಫ್) ವರೆಗಿನ ಖಂಡಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ದೂರನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಅನ್ಯಾಯಕ್ಕೊಳಗಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ, ತೀರ್ಪನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಅಥವಾ ದೂರನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದ ದಿನಾಂಕದಿಂದ 30 ದಿನಗಳೊಳಗಾಗಿ, ಮೇಲ್ಮನವಿ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿ ಮನವಿಗೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಬಹುದು.
ಅಲ್ಲದೆ, ಮೇಲ್ಮನವಿ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಕ್ಕೆ, ದೂರುದಾರನು ಸಮಯದೊಳಗೆ ಮೇಲ್ಮನವಿಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸದಿರಲು ಸಾಕಷ್ಟು ಕಾರಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಮನವರಿಕೆಯಾದಲ್ಲಿ, 30 ದಿನಗಳನ್ನು ಮೀರದಂತೆ ಮುಂದಿನ ಅವಧಿಯನ್ನು ಅನುಮತಿಸಬಹುದು.
ಮೇಲ್ಮನವಿ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಸಚಿವಾಲಯವು ಮೇಲ್ಮನವಿಯನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.

(5) ಮೇಲ್ಮನವಿ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವು, ಪಕ್ಷಗಳಿಗೆ ಅವರ ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ಆಲಿಸಲು ಸಮಂಜಸವಾದ ಅವಕಾಶವನ್ನು ನೀಡಿದ ನಂತರ:
(ಎ) ಮನವಿಯನ್ನು ವಜಾಗೊಳಿಸಬಹುದು; ಅಥವಾ
(ಬಿ) ಮೇಲ್ಮನವಿಗೆ ಅನುಮತಿ ನೀಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ನ ತೀರ್ಪು ಅಥವಾ ಆದೇಶವನ್ನು ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಇರಿಸಬಹುದು; ಅಥವಾ
(ಸಿ) ಮೇಲ್ಮನವಿ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವು ಅವಶ್ಯಕವೆಂದು ಅಥವಾ ಸರಿಯೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದಾದಂತಹ ನಿರ್ದೇಶನಗಳ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಹೊಸದಾಗಿ ತೀರ್ಪು ನೀಡಲು ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ಗೆ ಹಿಂತಿರುಗಿಸಬಹುದು; ಅಥವಾ
(ಡಿ) ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಅವರ ಆದೇಶ ಅಥವಾ ತೀರ್ಪನ್ನು ಮಾರ್ಪಡಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಒಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಅವರ ಆದೇಶ ಅಥವಾ ತೀರ್ಪನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಅಗತ್ಯವಾದ ನಿರ್ದೇಶನಗಳನ್ನು ಕೊಡಬಹುದು; ಅಥವಾ
(ಇ) ಸೂಕ್ತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದಾದ ಯಾವುದೇ ಇತರ ಆದೇಶವನ್ನು ನೀಡಬಹುದು.

(6) ಮೇಲ್ಮನವಿ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಆದೇಶವು ಖಂಡ 15 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ನಿಂದ ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ತೀರ್ಮಾನದಂತೆಯೇ ಅಥವಾ ಖಂಡ 16 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ದೂರನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸುವ ಆದೇಶದಂತೆಯೇ ಇರುತ್ತದೆ.

ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ತಿಳುವಳಿಕೆಗಾಗಿ ಯೋಜನೆಯ ಪ್ರಮುಖ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಬೇಕು

(1) ಸ್ಕೀಮ್ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಸ್ಕೀಮ್ನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿನ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳನ್ನು ನಿಖರವಾಗಿ ಅನುಸರಿಸುವುದನ್ನು ಖಾತ್ರಿಪಡಿಸುವ ಮೂಲಕ ಯೋಜನೆ ಸುಗಮವಾಗಿ ಜಾರಿಗೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ನೆರವಾಗತಕ್ಕದ್ದು, ಇದರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದರೆ, ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನಗೆ ಸೂಕ್ತವೆಂದು ಭಾವಿಸಬಹುದಾದಂತಹ ಕ್ರಮವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು.

(2) ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯು ತಮ್ಮ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಪ್ರಧಾನ ನೋಡಲ್ ಅಧಿಕಾರಿಯನ್ನು ನೇಮಿಸಬೇಕು, ಅವರು ಜನರಲ್ ಮ್ಯಾನೇಜರ್ ಅಥವಾ ತತ್ಸಮಾನ ಶ್ರೇಣಿಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಶ್ರೇಣಿಯವರಾಗಿರಬಾರದು ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಿತ ಘಟಕವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಸಲ್ಲಿಸಲಾದ ದೂರುಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಪರವಾಗಿ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಪ್ರಧಾನ ನೋಡಲ್ ಅಧಿಕಾರಿಗೆ ನೆರವಾಗಲು ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯ ದಕ್ಷತೆಗೆ ಸೂಕ್ತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದಾದಂತಹ ಇತರ ನೋಡಲ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ನೇಮಿಸಬಹುದು.

 

(3) ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯು ತಮ್ಮ ಗ್ರಾಹಕರ ಅನುಕೂಲಕ್ಕಾಗಿ ವ್ಯಾಪಾರ ವಹಿವಾಟು ನಡೆಸುವ ಶಾಖೆಗಳು/ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ, ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ನ ದೂರು ದಾಖಲು ಪೋರ್ಟಲ್ನ (https://cms.rbi.org.in) ವಿವರಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರಧಾನ ನೋಡಲ್ ಅಧಿಕಾರಿಯ ಹೆಸರು ಮತ್ತು ಸಂಪರ್ಕ ವಿವರಗಳನ್ನು (ದೂರವಾಣಿ/ಮೊಬೈಲ್ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಇ-ಮೇಲ್ ಐಡಿ) ಎದ್ದು ಕಾಣುವಂತೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಬೇಕು..

(4) ಕಚೇರಿ ಅಥವಾ ಶಾಖೆಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಯೋಜನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯುವಂತಾಗಲು ಸ್ಕೀಮ್ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯು ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಕಛೇರಿಗಳು, ಶಾಖೆಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರ ನಡೆಸುವ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಕೀಮ್ನ ಪ್ರಮುಖ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಹಿಂದಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಎದ್ದು ಕಾಣುವಂತೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು..

 

(5) ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯು ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಶಾಖೆಗಳಲ್ಲಿ ಯೋಜನೆಯ ನಕಲು ಲಭ್ಯವಿರುವುದನ್ನು ಖಾತ್ರಿಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಮತ್ತು ವಿನಂತಿಯ ಮೇರೆಗೆ ಗ್ರಾಹಕನಿಗೆ ಉಲ್ಲೇಖಕ್ಕಾಗಿ ಒದಗಿಸಬೇಕು.

 

(6) ಯೋಜನೆಯ ನಕಲು ಪ್ರತಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಧಾನ ನೋಡಲ್ ಅಧಿಕಾರಿಯ ಸಂಪರ್ಕ ವಿವರಗಳೊಂದಿಗೆ ಯೋಜನೆಯ ಪ್ರಮುಖ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿತ ಘಟಕದ ವೆಬ್ಸೈಟ್ನಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ನವೀಕರಿಸಬೇಕು.

ಅಧ್ಯಾಯ V

ಇತರ ವಿವರಗಳು

ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವುದು

ಯೋಜನೆಯ ನಿಬಂಧನೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಯಾವುದೇ ತೊಂದರೆ ಉಂಟಾದರೆ, ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ತೊಂದರೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಅಗತ್ಯ ಅಥವಾ ಸೂಕ್ತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದಂತಹ ನಿಬಂಧನೆಗಳನ್ನು ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಕ್ಟ್, 1934, ಅಥವಾ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ರೆಗ್ಯುಲೇಶನ್ ಆಕ್ಟ್, 1949, ಅಥವಾ ಪಾವತಿ ಮತ್ತು ಸೆಟಲ್ಮೆಂಟ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್ ಆಕ್ಟ್, 2007 ಅಥವಾ ಸ್ಕೀಮ್ ಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುವಂತಹ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಬಹುದು.

ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಬಾಕಿ ಉಳಿದಿರುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಅರ್ಜಿ ಹಾಕುವುದು

(1) ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಒಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಸ್ಕೀಮ್, 2006, ಬ್ಯಾಂಕೇತರ ಹಣಕಾಸು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಯೋಜನೆ, 2018 ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ವಹಿವಾಟುಗಳಿಗಾಗಿ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಯೋಜನೆ, 2019, ಇವುಗಳನ್ನು ಈ ಮೂಲಕ ರದ್ದುಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ.
(2) ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ – ಇಂಟಿಗ್ರೇಟೆಡ್ ಒಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಸ್ಕೀಮ್, 2021 ರ ಪ್ರಾರಂಭದ ದಿನಾಂಕದಂದು ಬಾಕಿ ಉಳಿದಿರುವ ದೂರುಗಳ ತೀರ್ಪು, ಮೇಲ್ಮನವಿಗಳು ಮತ್ತು ಈಗಾಗಲೇ ಅಂಗೀಕರಿಸಿದ ತೀರ್ಪುಗಳ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯು ಆಯಾ ಒಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಯೋಜನೆಗಳ ನಿಬಂಧನೆಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ಅದರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾದ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನ ಸೂಚನೆಗಳಿಂದ ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.

ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಅವರಿಗೆ (ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕಾದ) ದೂರಿನ ನಮೂನೆ (ಫಾರ್ಮ್)

[ಯೋಜನೆಯ ಖಂಡ 11(2)]
(ದೂರುದಾರರು ಭರ್ತಿ ಮಾಡಬೇಕು)
ಸೂಚಿಸಿದ ಜಾಗಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಉಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ತುಂಬಬೇಕು

ಇವರಿಗೆ
, ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್,

ಮೇಡಂ/ಸರ್,

ವಿಷಯ: ………………………………………… (ನಿಯಂತ್ರಿತ ಘಟಕದ ಹೆಸರು) ಇದರ……………………………………….. (ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಶಾಖೆ ಅಥವಾ ಕಛೇರಿಯ ಸ್ಥಳ) ವಿರುದ್ಧ ದೂರು.

ದೂರಿನ ವಿವರಗಳು:
1. ದೂರುದಾರರ ಹೆಸರು …………………………………………………………….
2. ವಯಸ್ಸು (ವರ್ಷಗಳು)………….
3. ಲಿಂಗ……..………..
4. ದೂರುದಾರರ ಪೂರ್ಣ ವಿಳಾಸ ………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
ಪಿನ್ ಕೋಡ್ ………………..
ದೂರವಾಣಿ ಸಂಖ್ಯೆ (ಲಭ್ಯವಿದ್ದರೆ)…………….
ಮೊಬೈಲ್ ಸಂಖ್ಯೆ .……………………
ಇ-ಮೇಲ್ (ಲಭ್ಯವಿದ್ದರೆ) …………………….

5.ಯಾವ ಕಚೇರಿಯ ವಿರುದ್ಧ ದೂರು (ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಶಾಖೆ ಅಥವಾ ಕಛೇರಿಯ ಹೆಸರು ಮತ್ತು ಪೂರ್ಣ ವಿಳಾಸ)
………………………………………………………………………… …………
……………………………………………………………………………………….
ಪಿನ್ ಕೋಡ್ ……………………….
6.ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಜೊತೆಗಿನ ಸಂಬಂಧದ ಸ್ವರೂಪ /ಖಾತೆ ಸಂಖ್ಯೆ (ಯಾವುದಾದರೂ ಇದ್ದರೆ)
……………………………………………………………….…………………………………
7.ವಹಿವಾಟಿನ ದಿನಾಂಕ ಮತ್ತು ವಿವರಗಳು, ಲಭ್ಯವಿದ್ದರೆ
……………………………………………………………….…………………………………
(ಎ) ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ದೂರುದಾರರು ಈಗಾಗಲೇ ಮಾಡಿದ ದೂರಿನ ದಿನಾಂಕ
(ದಯವಿಟ್ಟು ದೂರಿನ ಪ್ರತಿಯನ್ನು ಲಗತ್ತಿಸಿ)
……………………………………………………………….…………………………………
(ಬಿ) ದೂರುದಾರರಿಂದ ಯಾವುದೇ ಜ್ಞಾಪನಾ ಪತ್ರವನ್ನು
(ರಿಮೈಂಡರ್) ಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆಯೇ? ಹೌದು/ಇಲ್ಲ
(ದಯವಿಟ್ಟು ಜ್ಞಾಪನಾ ಪತ್ರದ ಪ್ರತಿಯನ್ನು ಲಗತ್ತಿಸಿ) ……………………………………………………………….…………………………………
8. ದಯವಿಟ್ಟು ಸಂಬಂಧಿತ ಬಾಕ್ಸ್ ಅನ್ನು ಟಿಕ್ ಮಾಡಿ (ಹೌದು/ಇಲ್ಲ)

ನಿಮ್ಮ ದೂರು::

(i) ನ್ಯಾಯಲಯದ ಪರಿಗಣನೆ / ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯ ಹಂತದಲ್ಲಿದೆಯೇ 1? ಹೌದು ಇಲ್ಲ
(ii) ವಕೀಲರು ಬಾಧಿತ ಪಕ್ಷವಾಗಿದ್ದಾಗ ಅವರನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಒಬ್ಬ ವಕೀಲರ ಮೂಲಕ ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗಿದೆಯೇ? ಹೌದು ಇಲ್ಲ
(iii) ಅದೇ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ನೊಂದಿಗೆ ಈಗಾಗಲೇ ವ್ಯವಹರಿಸಲಾಗಿದೆಯೇ ಅಥವಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿದೆಯೇ? ಹೌದು ಇಲ್ಲ
(iv) ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಆಡಳಿತ ವರ್ಗ ಅಥವಾ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರ ವಿರುದ್ಧ ಸಾಮಾನ್ಯ ದೂರಿನ /ದೂರುಗಳ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿದೆಯೇ? ಹೌದು ಇಲ್ಲ
(v) ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ನಡುವಿನ ವಿವಾದದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿದೆಯೇ? ಹೌದು ಇಲ್ಲ
(vi) ಉದ್ಯೋಗದಾತ-ಉದ್ಯೋಗಿ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆಯೇ? ಹೌದು ಇಲ್ಲ

9.ದೂರಿನ ವಿಷಯ
………………………………………………………………………………………………….
10. ದೂರಿನ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಗಳು:
(ಜಾಗ ಸಾಕಾಗದಿದ್ದರೆ, ದಯವಿಟ್ಟು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಹಾಳೆಯನ್ನು ಲಗತ್ತಿಸಿ)
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
1 ನ್ಯಾಯಲಯದ ಪರಿಗಣನೆ / ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯ ಹಂತದಲ್ಲಿದೆ ಎಂದರೆ ಯಾವುದೇ ನ್ಯಾಯಾಲಯ, ನ್ಯಾಯಮಂಡಳಿ ಅಥವಾ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆದಾರ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಇತರ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದಿಂದ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಅಥವಾ ಜಂಟಿಯಾಗಿ,
ಅದೇ ಕಾರಣದ ವಿರುದ್ಧ ಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ದೂರು ಈಗಾಗಲೇ ಬಾಕಿ ಉಳಿದಿದ್ದರೆ/ವ್ಯವಹರಿಸಿದ್ದರೆ, ದೂರು ನ್ಯಾಯಲಯದ ಪರಿಗಣನೆ / ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯ ಹಂತದಲ್ಲಿದೆ ಎಂದರ್ಥ.

11.ದೂರು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ 30 ದಿನಗಳ ಅವಧಿಯೊಳಗೆ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ಯಾವುದೇ ಉತ್ತರವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆಯೇ? ಹೌದು/ಇಲ್ಲ
(ಹೌದು ಎಂದಾದರೆ, ದಯವಿಟ್ಟು ಉತ್ತರದ ಪ್ರತಿಯನ್ನು ಲಗತ್ತಿಸಿ)
12. ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ನಿಂದ ಕೋರಲಾದ ಪರಿಹಾರ
………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
(ನಿಮ್ಮ ಕ್ಲೈಮ್ ಅನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿ ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟರಿ ಪುರಾವೆ, ಯಾವುದಾದರೂ ಇದ್ದರೆ, ದಯವಿಟ್ಟು ಅದರ ಪ್ರತಿಯನ್ನು ಲಗತ್ತಿಸಿ,)
13. ಪರಿಹಾರದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ದೂರುದಾರರು ಕ್ಲೈಮ್ ಮಾಡಿದ ವಿತ್ತೀಯ ನಷ್ಟದ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣ, ಯಾವುದಾದರೂ ಇದ್ದರೆ (ದಯವಿಟ್ಟು ಯೋಜನೆಯ 15 (4) ಮತ್ತು 15 (5) ಖಂಡಗಳನ್ನು ನೋಡಿ) ರೂ. .………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………….…………….……………
14. ಲಗತ್ತಿಸಲಾದ ದಾಖಲೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ:

ಘೋಷಣೆ

(i) ನಾನು/ನಾವು, ದೂರುದಾರ/ರು ಈ ಮೂಲಕ ಹೀಗೆ ಘೋಷಿಸುತ್ತೇವೆ:
ಎ) ಮೇಲೆ ಒದಗಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿಯು ನಿಜ ಮತ್ತು ಸರಿಯಾಗಿದೆ; ಮತ್ತು
ಬಿ) ನಾನು/ನಾವು ಮೇಲೆ ಹೇಳಿರುವ ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿರುವ ಯಾವುದೇ ಸತ್ಯಾಂಶವನ್ನು ಮರೆಮಾಚಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ತಪ್ಪಾಗಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿಲ್ಲ
(ii) ಯೋಜನೆಯ ಖಂಡ 10 (2) ರ ನಿಬಂಧನೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಲೆಕ್ಕಹಾಕಲಾದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ಅವಧಿ ಮುಗಿಯುವ ಮೊದಲು ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಇಂತಿ ನಿಮ್ಮ ನಂಬುಗೆಯ,
(ದೂರುದಾರರ/ಅಧಿಕೃತ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯ ಸಹಿ)

ಅಧಿಕಾರ ಪತ್ರ

ದೂರುದಾರರು ತನ್ನ/ಅವನ ಪರವಾಗಿ ಓಂಬುಡ್ಸ್ಮನ್ ಮುಂದೆ ಹಾಜರಾಗಲು ಮತ್ತು ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಒಬ್ಬ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗೆ ಅಧಿಕಾರ ನೀಡಲು ಬಯಸಿದರೆ,
ಈ ಕೆಳಗಿನ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕು:

ನಾನು/ನಾವು …………………….. ಈ ಮೂಲಕ ಶ್ರೀ/ಶ್ರೀಮತಿ ………………………………………….ಇವರನ್ನು ನನ್ನ/ನಮ್ಮ ಅಧಿಕೃತ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯೆಂದು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ/ವೆ ಹಾಗೂ ಅವರ ಸಂಪರ್ಕ ವಿವರಗಳು ಇಲ್ಲಿವೆ:
ಪೂರ್ತಿ ವಿಳಾಸ …………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
ಪಿನ್ ಕೋಡ್ : …………………………..
ದೂರವಾಣಿ ಸಂಖ್ಯೆ:…………………………..
ಮೊಬೈಲ್ ಸಂಖ್ಯೆ .……………………
ಇಮೇಲ್ :………………………………

(ದೂರುದಾರರ ಸಹಿ)

Linkedin-in X-twitter Facebook-f Instagram Youtube
  • Australia and New Zealand
  • Dubai
  • India
  • Singapore
  • USA

Address

  • #111, Brigade Manae Court, 1st Floor, 5th Block, Koramangala, Bangalore 560095

About Us

Solutions

Platform

Industries

  • Airlines
  • Hospitality
  • Travel (OTAs)
  • BFSI
  • Pharma
  • Consumer Goods
  • Retail
  • Fintech
  • Automobile
  • Agro-Chemical
© 2024 Qwikcilver
Subscribe to our Newsletter

Error: Contact form not found.

  • Solutions
  • Platform
  • Services
  • Developer
  • Industry
Prepaid
  • Gig Economy Payment
  • Expense Management
  • PPI Wallet
  • Refunds
Gifting
  • Gift Cards
  • Bulk Gifting
Rewards
  • Employee Rewards
  • Consumer Promotions
  • Channel Loyalty
  • Corporate Rewards
Resources
  • Whitepaper
  • Case Studies
  • Blogs
  • Newsletter
© 2024 Copyrights Qwikcilver. All Rights Reserved